Τα κλεμμένα γλυπτά του Παρθενώνα (τα γνωστά και ως "ελ­γί­νεια μάρμαρα")

Γιώργος Κωστόπουλος

Φού­ντω­σε και πά­λι αυ­τές τις μέ­ρες η συ­ζή­τη­ση σχε­τι­κά με την ε­πι­στρο­φή των γλυ­πτών του Παρ­θε­νώ­να. Η αφορμή δόθηκε από την επίσκεψη στη χώρα μας της βρετανίδας μεγαλοδικηγόρου κ. Αμάλ Αλαμουντίν, η οποία υπερασπίζεται το αίτημα της επιστροφής, μαζί με το διάσημο σύζυγό της Τζορτζ Κλούνεϊ.

Με το θέμα της κλοπής των γλυπτών του Παρθενώνα, που αυτές τις μέρες  είχε διεθνώς μεγάλη προβολή, ασχολήθηκα και στο παρελθόν.  Ίσως όμως  με­ρι­κές σύ­ντο­μες πλη­ροφορίες για την πε­ρι­πέ­τειά τους θα εν­διέ­φε­ραν και πάλι τους  α­να­γνώ­στες μου, λό­γω ε­πι­και­ρό­τη­τας.

Ο Άγ­γλος δι­πλω­μά­της Τό­μας Μπρους, κό­μης του Έλγιν κ.λ.π., ό­ταν ή­ταν πρε­σβευ­τής στην Κων­στα­ντι­νού­πο­λη (1801 - 1803) ξε­πά­τω­σε α­πό την Α­κρό­πο­λη της Α­θή­νας και α­πό άλ­λους αρ­χαιο­λο­γι­κούς χώ­ρους, με τη βοή­θεια των τουρ­κι­κών αρ­χών, με­γά­λο α­ριθ­μό έρ­γων τέχ­νης, τα ο­ποία πού­λη­σε στην αγ­γλι­κή κυ­βέρ­νη­ση για 35.000 λί­ρες.

Η κα­τα­στρο­φή που προ­κά­λε­σε ο "πο­λι­τι­σμέ­νος" Έλγιν, εί­ναι τε­ρά­στια. Πο­λύ με­γά­λη εί­ναι ε­πί­σης και η φθο­ρά που έ­χουν υ­πο­στεί τα γλυ­πτά, α­πό την κα­κή συ­ντή­ρη­ση στο βρε­τα­νι­κό μου­σείο, ό­που φυ­λάσ­σε­ται η συλ­λο­γή Έλγιν.

Α­νά­με­σα στα γλυ­πτά που έ­κλε­ψε ο Άγ­γλος ευ­γε­νής πε­ρι­λαμ­βά­νο­νται: Α­γάλ­μα­τα α­πό αε­τώ­μα­τα του Παρ­θε­νώ­να, οι κα­λύ­τε­ρες με­τό­πες, μια α­πό τις Κα­ρυά­τι­δες, πλά­κες α­πό το ναό της Α­πτέ­ρου Νί­κης, το ά­γαλ­μα του Διο­νύ­σου, και άλ­λα.

Την πρά­ξη του Έλγιν την έ­χουν κα­ταγ­γεί­λει πολ­λοί πνευ­μα­τι­κοί άν­θρω­ποι, α­κό­μα και σύγ­χρο­νοι συ­μπα­τριώ­τες του, ό­πως ο λόρ­δος Βύ­ρων με τα ποιή­μα­τά του "Η κα­τά­ρα της Α­θη­νάς" και "Τσαϊλ­ντ Χά­ρολ­ντ".

Κα­τά και­ρούς έ­χουν γί­νει πολ­λές προ­σπά­θειες για την ε­πι­στρο­φή των γλυ­πτών του Παρ­θε­νώ­να στην πα­τρί­δα τους, αλ­λά δεν εί­χαν α­πο­τέ­λε­σμα. Οι α­ντιρ­ρή­σεις των Άγ­γλων στη­ρί­ζο­νται με­ρι­κές φο­ρές σε ε­πι­χει­ρή­μα­τα ε­ντε­λώς γε­λοία και ε­ξορ­γι­στι­κά.

Πα­λαιό­τε­ρα, θυ­μά­μαι, εί­χαν ι­σχυ­ρι­στεί ό­τι ο Έλγιν δεν τα πή­ρε α­πό τους Έλ­λη­νες (τό­τε δεν υ­πήρ­χε ελ­λη­νι­κό κρά­τος), αλ­λά α­πό τους Τούρ­κους. Άρα ε­μείς δεν έ­χου­με κα­νέ­να δι­καίω­μα να τα ζη­τού­με πί­σω.

Δε συγ­κρα­τώ ποιος γε­λοιο­γρά­φος μας τό­τε, ως α­πά­ντη­ση στον ι­σχυ­ρι­σμό αυ­τόν, εί­χε σκι­τσά­ρει τα ελ­λη­νι­κά α­γάλ­μα­τα του βρε­τα­νι­κού μου­σείου με φέ­σι στο κε­φά­λι τους.

Ένας  Άγ­γλος δογ­μά­τι­σε ό­τι οι ση­με­ρι­νοί κά­τοι­κοι της Ελ­λά­δας δεν εί­ναι α­πό­γο­νοι των αρ­χαίων Ελ­λή­νων. Ε­πο­μέ­νως, κα­τά τη γνώ­μη του, δεν έ­χουν κα­νέ­να δι­καίω­μα να τα διεκ­δι­κούν! Αυ­τό ση­μαί­νει ό­τι μό­νο γνή­σιοι α­πό­γο­νοι των αρ­χαίων Ελ­λή­νων δι­καιού­νται να κα­τέ­χουν τα "Ελ­γί­νεια". Και αυ­τοί προ­φα­νώς εί­ναι οι ... Βρε­τα­νοί. Όχι ε­μείς που κα­τοι­κού­με στη χώ­ρα των αρ­χαίων Ελ­λή­νων και πα­ρα­δό­ξως μι­λά­με και τη γλώσ­σα τους.

Τέ­λος πά­ντων, ό­σο πάει και με­γα­λώ­νει η κα­τα­κραυ­γή ε­να­ντίον των Άγ­γλων που δε συμ­φω­νούν να ε­πι­στρα­φούν τα μάρ­μα­ρα του Παρ­θε­νώ­να στην Ελ­λά­δα, για την ε­πι­στρο­φή των ο­ποίων α­γω­νί­ζο­νται χρό­νια τώ­ρα και πολ­λοί συ­μπα­τριώ­τες τους. Ας ελ­πί­σου­με ό­τι στις μέ­ρες μας θα δού­με να πραγ­μα­το­ποιεί­ται έ­να ό­νει­ρο γε­νεών.

Ε­πί­με­τρο: Σύμ­φω­να με έ­ναν α­θη­ναϊ­κό θρύ­λο ο Έλγιν, α­φού έ­κλε­ψε α­πό το ναό του Ε­ρε­χθέα τη μια Κα­ρυά­τι­δα, λο­γά­ρια­ζε να με­τα­φέ­ρει νύ­χτα και τις υ­πό­λοι­πες πέ­ντε, «αλ­λά ε­κεί που πή­γαι­ναν να τις βγά­λουν, τις α­κούν να σκού­ζουν λυ­πη­τε­ρά και να φω­νά­ζουν την α­δερ­φή τους. Οι Τούρ­κοι τρό­μα­ξαν κι έ­φυ­γαν και με κα­νέ­να λό­γο δεν ή­θε­λαν να δο­κι­μά­σουν να τις βγά­λουν. Πολ­λοί ή­ταν και κά­τω α­πό το κά­στρο (Α­κρό­πο­λη) που ά­κου­γαν ό­λη νύ­χτα τις μαρ­μα­ρέ­νιες κό­ρες να κλαί­νε» (Νι­κο­λάου Πο­λί­τη "Πα­ρα­δό­σεις").