«Πτώχευση και δεύτερη ευκαιρία για ειλικρινείς επιχειρηματίες που έχουν πτωχεύσει»

 

Στις 18 Ιουνίου 2015, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οργάνωσε ημερίδα ανωτάτου επιπέδου για την ανταλλαγή απόψεων και βέλτιστων πρακτικών σε ό,τι αφορά τις πτωχεύσεις και την επιχειρηματική «δεύτερη ευκαιρία». Είναι πολύ θετικό το γεγονός ότι η Επιτροπή θέτει σε προτεραιότητα την ελάφρυνση των συνεπειών της πτώχευσης καθώς και την δεύτερη ευκαιρία των επιχειρηματιών. Η  ΕΣΕΕ παρακολούθησε την ημερίδα, μέσω της συμμετοχής της στην UEAPME, στην ευρωπαϊκή συνομοσπονδία μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, οι πτωχεύσεις αποτελούν σύνηθες φαινόμενο στην Ευρώπη: περίπου οι μισές επιχειρήσεις επιβιώνουν για διάστημα κάτω των πέντε ετών και περίπου 200.000 επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν κάθε χρόνο διαδικασία αφερεγγυότητας. Αυτό σημαίνει ότι 600 περίπου επιχειρήσεις κηρύσσουν κάθε μέρα πτώχευση στην ΕΕ. Ένα τέταρτο αυτών των πτωχεύσεων έχει διασυνοριακό χαρακτήρα. Ο αριθμός των διαδικασιών αφερεγγυότητας αυξάνει όλο και περισσότερο – από τότε που ξεκίνησε η κρίση- και ο αριθμός των πτωχεύσεων έχει διπλασιαστεί, ενώ η τάση αυτή αναμένεται να συνεχιστεί. Παράλληλα, έχει αποδειχθεί ότι οι επιχειρηματίες που έχουν αποτύχει διδάσκονται από τα λάθη τους και, σε γενικές γραμμές, είναι περισσότερο επιτυχημένοι στη δεύτερη προσπάθειά τους. Έως και ποσοστό 18% όλων των μετέπειτα επιτυχημένων επιχειρηματιών είχαν αποτύχει στην πρώτη τους προσπάθεια.

Παρ' όλα αυτά, το πλαίσιο που διέπει τις περιπτώσεις αφερεγγυότητας σε πολλές χώρες της ΕΕ οδηγεί, βιώσιμες κατά τα άλλα, επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες στην εκκαθάριση αντί για την αναδιάρθρωση.  Η πείρα δείχνει ότι όσο νωρίτερα προβούν σε αναδιάρθρωση οι επιχειρήσεις που βρίσκονται σε δυσχερή θέση, τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας έχουν. Όμως, η αναδιάρθρωση σε πρώιμο στάδιο (προτού ξεκινήσουν οι επίσημες διαδικασίες αφερεγγυότητας) δεν είναι δυνατή σε αρκετές χώρες (π.χ. Βουλγαρία, Ουγγαρία, Τσεχική Δημοκρατία, Λιθουανία, Σλοβακία, Δανία) και όπου υπάρχουν επιλογές, οι διαδικασίες είναι αναποτελεσματικές και δαπανηρές, μειώνοντας τις δυνατότητες επιβίωσης των επιχειρήσεων. Τέλος, σε ορισμένες χώρες μπορεί να περάσουν πολλά χρόνια έως ότου γίνει απαλλαγή έντιμων επιχειρηματιών που πτώχευσαν από παλαιά χρέη, ώστε να μπορέσουν να προβούν σε νέο επιχειρηματικό εγχείρημα (Αυστρία, Βέλγιο, Εσθονία, Ελλάδα, Ιταλία, Λετονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Κροατία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία). Στην περίπτωση ενός έντιμου επιχειρηματία, η συντόμευση της περιόδου απαλλαγής από τα χρέη θα διασφάλιζε ότι η πτώχευση μιας επιχείρησης δεν θα κατέληγε σε «θανατική καταδίκη» του.

Ειδικότερα για την τη χώρα μας, αποκαλυπτικά για το πόσο χρονοβόρα, δαπανηρή και αναποτελεσματική είναι η διαδικασία πτώχευσης στην Ελλάδα, είναι τα στοιχεία της τελευταίας έκθεσης «Doing Business 2014» που καταρτίζει η Παγκόσμια Τράπεζα. Η Ελλάδα κατατάσσεται στην 87η θέση μεταξύ 189 χωρών σε ό,τι αφορά την ολοκλήρωση των διαδικασιών πτώχευσης. Βάσει της έκθεσης, για την ολοκλήρωση της πτώχευσης μιας μεσαίας επιχείρησης απαιτούνται κατά μέσο όρο 3,5 χρόνια (σε χώρες όπως η Ιρλανδία μόλις τρεις μήνες), ενώ ο βαθμός ανάκαμψης είναι πολύ χαμηλός.

Μάλιστα, με βάση τα παραπάνω, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε, στις 12 Μαρτίου 2014, μια σειρά κοινών αρχών για τις εθνικές διαδικασίες αφερεγγυότητας,  στην σύνταξη των οποίων η ΕΣΕΕ είχε καταθέσει τις θέσεις της. Τελικός στόχος είναι να μετατοπιστεί το κέντρο βάρους από την εκκαθάριση στην ενθάρρυνση των βιώσιμων επιχειρήσεων να προβαίνουν σε αναδιάρθρωση έγκαιρα ώστε να αποφεύγουν την πτώχευση.  Τα βασικότερα στοιχεία της σύστασης ήταν τα εξής:

•   Να διευκολύνεται η αναδιάρθρωση των επιχειρήσεων που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσχέρειες σε πρώιμο στάδιο, προτού δηλαδή κινηθεί η επίσημη διαδικασία αφερεγγυότητας και χωρίς χρονοβόρες ή δαπανηρές διαδικασίες.

•   Να επιτρέπεται στους οφειλέτες να προβαίνουν σε αναδιάρθρωση της επιχείρησής τους χωρίς να χρειάζεται να κινήσουν επισήμως δικαστικές διαδικασίες.

•   Να δίνεται στις επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες η δυνατότητα να ζητήσουν προσωρινή αναστολή έως και τέσσερις μήνες (η οποία θα μπορεί να ανανεώνεται χωρίς όμως να υπερβαίνει το διάστημα των 12 μηνών), προκειμένου να καταρτίσουν ένα σχέδιο αναδιάρθρωσης και σαφώς πριν οι πιστωτές αποκτήσουν την δυνατότητα να κινήσουν διαδικασία εναντίον τους.

•   Να διευκολύνεται η κατάρτιση σχεδίου αναδιάρθρωσης, έχοντας κατά νου το συμφέρον τόσο των οφειλετών όσο και των πιστωτών, καθώς και την αύξηση των πιθανοτήτων διάσωσης μιας βιώσιμης επιχείρησης.

•   Να μειωθούν οι αρνητικές συνέπειες μιας πτώχευσης για τη μελλοντική δυνατότητα του επιχειρηματία να κάνει ένα νέο ξεκίνημα, ιδίως με την απαλλαγή από χρέη εντός τριών ετών το πολύ.

Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου εξετάστηκαν τα βήματα που έχουν γίνει μέχρι τώρα, ώστε να μπορέσει η Επιτροπή να αξιολογήσει την κατάσταση, βάσει των ετήσιων εκθέσεων των κρατών μελών και να εκτιμήσει εάν απαιτούνται περαιτέρω μέτρα, ώστε να ενισχυθεί η οριζόντια προσέγγιση της σύστασης για την αφερεγγυότητα.  Η γενικότερη κατεύθυνση πάντως περιγράφεται στην εισηγητική μελέτη της Γενικής Διεύθυνσης για τις Επιχειρήσεις & τη Βιομηχανία της Επιτροπής «Πτώχευση και δεύτερη ευκαιρία για ειλικρινείς επιχειρηματίες που έχουν πτωχεύσει», τα κυριότερα σημεία της οποίας έχουν ως κάτωθι:

Όσον αφορά στην πρόληψη της πτώχευσης:

 Οι επιχειρηματίες πρέπει να ενθαρρύνονται να αναλάβουν δράση σε πολύ πρώιμο στάδιο των οικονομικών προβλημάτων. Για να συμβεί αυτό πρέπει να δημιουργηθεί το σωστό περιβάλλον.

 Η εκπαίδευση των μικρών επιχειρηματιών σε θέματα οικονομικού προγραμματισμού και διαχείρισης θα βελτιώσει επίσης την διαχείριση των οικονομικών προβλημάτων σε πρώιμο στάδιο.

 Η θέσπιση αυτόματων συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης αξίζει περαιτέρω μελέτης, χρησιμοποιώντας πληροφορίες από τις καθυστερημένες πληρωμές φόρου.

 Τα προληπτικά φορολογικά μέτρα στήριξης μπορούν να βοηθήσουν τις επιχειρήσεις να ξεπεράσουν προσωρινές οικονομικές δυσκολίες.

 Η εισαγωγή του «επιχειρείν» στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση θα αλλάξει τη νοοτροπία ότι ο επιχειρηματίας που πτωχεύει είναι ηττημένος και τίθεται εκτός αγοράς.

 Μία ενιαία/εναρμονισμένη νομοθεσία περί πτωχεύσεων, η οποία μπορεί να συμβάλει στην ίση αντιμετώπιση των έντιμων επιχειρηματιών σε ολόκληρη την ΕΕ και η αναγνώριση των εξωδικαστικών και υβριδικών διαδικασιών θα συμβάλλουν στην μείωση των πτωχεύσεων.

Για μία ομαλότερη δεύτερη ευκαιρία:

 Οι επιχειρηματίες πρέπει να γνωρίζουν τους διαθέσιμους τρόπους για να προχωρήσουν μπροστά μετά την πτώχευση, καθώς επίσης να γνωρίζουν και την πτωχευτική  διαδικασία, το κάθε βήμα και το περιεχόμενό της.

 Εξάλειψη των μέτρων που εμποδίζουν όσους επιχειρούν για δεύτερη φορά να έχουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση για την επανέναρξη της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας.  Να διασφαλίζεται ότι θα αίρεται σχεδόν άμεσα η πιστωτική αφερεγγυότητα των έντιμων επιχειρηματιών μετά την απαλλαγή τους.

 Να πειστούν οι χώρες στις οποίες δεν γίνεται καμία διάκριση μεταξύ της έντιμης και της δόλιας συμπεριφοράς του επιχειρηματία ότι πρέπει να αλλάξουν την πτωχευτική νομοθεσία και να εισάγουν διάκριση στη μεταχείριση των επιχειρηματιών.

 Η διαδικασία απαλλαγής ενός επιχειρηματία που αποτυγχάνει θα πρέπει να είναι η συντομότερη δυνατή, ώστε να εξοικονομούνται οι απαραίτητοι πόροι για την επανεκκίνησή του.

Για τις Ιδιωτικές Βάσεις Πιστωτικών Δεδομένων:

Υποστηρίζεται η εισαγωγή ελάχιστων κριτηρίων και ελέγχου ποιότητας για τη λειτουργία των βάσεων πιστωτικών δεδομένων (σαν τον «Τειρεσία») προκειμένου να εξασφαλισθεί η νομιμότητά τους.

Προτείνονται επίσης:

 Παρακολούθηση ή/και περιορισμός του χρόνου διατήρησης των αρνητικών δεδομένων για τους έντιμους επιχειρηματίες στις Βάσεις Δεδομένων.

 Να υπάρχει πρόσβαση στα οικονομικά στοιχεία των Βάσεων Δεδομένων σε όλη την ΕΕ.

Η ΕΣΕΕ θέτει στην κορυφή των δραστηριοτήτων της την αρχή της δεύτερης ευκαιρίας, παρακολουθεί το θέμα από κοντά μέσα από την συμμετοχή της στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και θα συνδράμει με όλες της τις δυνάμεις για την νομοθέτηση και την εφαρμογή του προτεινόμενου πλαισίου, ώστε να αποτελέσει το συντομότερο δυνατό εσωτερικό δίκαιο.