Γιόρτασαν τον Άγιο Ιλαρίωνα στους Προμάχους

Πλήθος κόσμου παραβρέθηκε στον εορτασμό της μνήμης του Αγίου Ιλαρίωνος στον οποίο είναι αφιερωμένο το μοναστήρι των Προμάχων . Ένα μοναστήρι που χρόνο με τον χρόνο γίνεται όλο και πιο εντυπωσιακό

Ο Όσιος Ιλαρίων ο Μέγας γεννήθηκε το 333 μ.Χ., στα χρόνια του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Η κωμόπολη στην οποία ανατράφηκε ονομαζόταν Θαβαθά, πέντε μίλια μακριά από τη Γάζα. Οι γονείς του ήταν πλούσιοι ειδωλολάτρες. Στην επιθυμία τους να σπουδάσουν όσο γίνεται καλύτερα το γιο τους, έστειλαν αυτόν στην Αλεξάνδρεια.

Εκεί, ο Ιλαρίων γνώρισε τη χριστιανική πίστη, την αγάπησε και βαπτίσθηκε χριστιανός. Έγινε μιμητής του Μέγα Αντωνίου και έμεινε αρκετό καιρό κοντά του. Όταν πέθαναν οι γονείς του, γύρισε στην πατρίδα του, διαμοίρασε στους φτωχούς όλη του την κληρονομιά και πήγε στην έρημο. Εκεί κάποτε συνάντησε ληστές, με τους οποίους είχε τον έξης διδακτικό διάλογο: «Εάν σε συναντούσαν κλέφτες, τον ρώτησαν, τί θα έκανες;» Εκείνος απάντησε: «Τί έχει να φοβηθεί ο γυμνός;». Έπειτα του είπαν: «Αλλά αν σε σκότωναν;». Ο Ιλαρίων απάντησε: «Τόσο το καλύτερο. ο σωματικός θάνατος κλείνει τη νύκτα της παρούσας ζωής και εισάγει στην ανατολή της μέλλουσας ζωής». Οι απαντήσεις του Ιλαρίωνα είχαν σαν αποτέλεσμα τη μετάνοια των ληστών. Ο Ιλαρίων, έλαβε από το Θεό και το χάρισμα να κάνει θαύματα.

 

Αφού περιόδευσε σε πολλούς τόπους και χώρες, παρέδωσε στο Θεό την ψυχή του, ογδόντα χρονών.Ο Όσιος Ιλαρίων ο Μέγας έζησε τα τελευταία πέντε χρόνια της ζωής του στην Επισκοπή της Πάφου.

Το λείψανο του Οσίου δεν έμεινε για καιρό στην Κύπρο. Οι χριστιανοί της Παλαιστίνης, σαν έμαθαν τον θάνατο του οσίου, έστειλαν εδώ τον μαθητή του Ησύχιο, ο οποίος με τρόπο ανέσκαψε τον τάφο. Χωρίς να τον αντιληφθεί κανένας πήρε τα ιερά λείψανα και τα μετέφερε στην Παλαιστίνη. Εκεί οι χριστιανοί τα εναπέθεσαν με ξεχωριστές τιμές στη Μονή του Μαϊουμά.

               

 

Μονή Αγίου Ιλαρίωνα

Στους πρόποδες του βουνού Βόρρα και σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από το χωριό Πρόμαχοι Αριδαίας βρίσκεται μία ιστορική, αν και όχι ιδιαίτερα γνωστή Μονή της Επαρχίας Αλμωπίας, η Ιερά Μονή Οσίου Ιλαρίωνος, επισκόπου Μογλενών. Η μονή αυτή έχει ως κτήτορα και ιδρυτή της τον ίδιο τον Άγιο Ιλαρίων, ο οποίος υπήρξε ένας μεγάλος Ιεράρχης της Εκκλησίας μας του 12ου αιώνα, που έζησε και έδρασε στην περιοχή της σημερινής Αλμωπίας.

 

Συνοπτικός Βίος Αγίου Ιλαρίωνος

Περιληπτικά αναφέρουμε ότι ο Άγιος Ιλαρίων γεννήθηκε γύρω στα 1080-1090  μ.Χ.  από ευσεβείς Έλληνες γονείς  μετά από αδιάκοπες προσευχές της στείρας μητέρας του προς την Υπεραγία Θεοτόκο. Κάποια νύχτα της φανερώθηκε στον ύπνο της, η Παναγία και της υποσχέθηκε ότι θα γεννήσει γιο, που θα μεταστρέψει πολλούς από την πλάνη στο φως της θεογνωσίας .

Όταν συμπλήρωσε τα δεκαοχτώ του χρόνια, ο Ιλαρίων μετέβη σε κάποιο μοναστήρι της περιοχής του και εκάρη μοναχός. Ζούσε με μεγάλη άσκηση, Ώστε να μιλούν γι'αυτόν όλοι οι αδελφοί της Μονής. Αργότερα του ανέθεσαν και την γερόντια του Μοναστηριού και ενώ ακόμη ήταν ηγούμενος ο Όσιος έκανε πολλά θαύματα και η φήμη του διαδόθηκε παντού. Όπως εμφανίστηκε η Θεοτόκος στη μητέρα του και της ανήγγειλε τη γέννηση του, έτσι εμφανίσθηκε και στον Αρχιεπίσκοπο Αχρίδας Ευστάθιο, προτρέποντας τον να τοποθετήσει ως Ποιμενάρχη του λαού των Μογλενών τον Όσιο Ιλαρΐωνα. Πράγματι, μετά από λίγο καιρό ο Αγιος χειροτονήθηκε Επίσκοπος Μογλενών.

Η έδρα της επισκοπής του φημολογείται ότι ήταν το σημερινό χωριό Χρυσή. Η περιοχή όμως όπου αρχιεράτευε ο Όσιος ήταν γεμάτη από αιρετικούς που ακολουθούσαν τους μονοφυσίτες Αρμενίους και Βογόμιλους. Τους αιρετικούς αυτούς τους είχε εγκαταστήσει στα Μογλενά, που ήταν τόπος εξορίας πάσης φύσεων αιρετικών, η δυναστεία των Κομνηνών. Ο Άγιος Ιλαρίων με το κηρυκτικό του έργο και τον επίμονο αντιαιρετικό του αγώνα προκάλεσε την μεταστροφή μεγάλων αιρετικών μαζών στην Ορθόδοξη πίστη.

Ίδρυση της μονής των Αποστόλων και η κοίμηση του Αγίου

Ο μακάριος Ιλαρίων, θέλοντας να βοηθήσει ουσιαστικά την περιοχή που μαστιζόταν από τους Βογόμιλους, ίδρυσε Μονή στο όνομα των Αγίων Αποστόλων. Ο συναρξιστής όμως δεν διευκρινίζει αν πρόκειται για τους 12 Αποστόλους ή για τους κορυφαίους Πέτρο κ Παύλο. Την απάντηση την βρίσκουμε σε βυζαντινά επιγράμματα που συγκεντρώθηκαν τον 13° αιώνα από λογίους άνδρες και που είναι σήμερα κωδικοποιημένα στον Μαρκιανό Κώδικα 524. Τα δύο επιγράμματα που θα παραθέσουμε στη συνέχεια (κείμενο μαζί με ελεύθερη νοηματική απόδοση) είναι δεήσεις που γράφτηκαν πάνω σε δύο εικόνες που δώρισε ο ηγούμενος Πέτρος, Ο διάδοχος του Αγίου Ιλαρίωνος, στους προστάτες της Μονής Αγίους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο.

Η δέηση του ηγουμένου στον Άγιο Πέτρο αναφέρει

Κείμενο:

' 'Άδου πυλαι μεν ου κατισχύσουσί σου εκκλησία τεθέντος ως πέτρα,

Πέτρε τύπου δε σεπτού σου, κατίσχυσε χρόνος και προς φθοράν ήνεγκεν

Αστάτως ρέων.

Εν σοι δε βάθρων πίστεως φέρων Πέτρος ηγουμενεύων της Μονής των

Μογλαίνων αύθις νεουργώ.

Συ δε τρυφής μοι πύλαις τάς κλείς φέρων άνοιξον αμοιβήν νέμων".

Ελεύθερη νοηματική απόδοση:

Οι πύλες του Άδη δεν θα νικήσουν ποτέ την εκκλησία ,καθώς εσύ,

Πέτρε είσαι το θεμέλιο της. Όμως της σεπτής σου μορφής την εικόνα την

νίκησε και την έφθειρε ο χρόνος που άστατα κυλά.

Για σένα όμως, που φέρεις της πίστεως τις βάσεις, εγώ ο Πέτρος ο

ηγούμενος της Μονής των Μογλαίνων την ξαναφτιάχνω πάλι.

Και εσύ που έχεις του Παραδείσου τα κλειδιά άνοιξε μου ως αμοιβή της

τρυφής τις πύλες.

Στην εικόνα του αποστόλου Παύλου έχει ως εξής:

Κείμενο:

''' Νυχθημερεύσας εν βυθώ, πρώην, Παύλε, πέποιθας ουδέν, αλλά νύν

φθορά χρόνου λήθης βυθοίς έκρυψε μικρού σου τύπου. Πέτρος δε σω

δέσμιος ενθέω πόθω, ηγουμενεύων της Μονής των Μογλαίνων ζέω το

γήρας της γραφής των χρωμάτων. Σύ δε ο πριν άρθεις εις θέσειν

Παραδείσου οίκιζε κημέ προσλαβών τούτου μέσον".

Ελεύθερη νοηματική απόδοση:

Νυχθημερόν πέρασες κάποτε στο βυθό της θάλασσας, Παύλε, χωρίς τίποτα

να πάθεις. Αλλά τώρα του χρόνου η φθορά έκρυψε την εικόνα σου στης

λησμονιάς τους κόλπους.

Όμως εγώ ο Πέτρος δέσμιος από τον δικό σου ένθεο πόθο ηγούμενος της

Μονής των Μογλαίνων ανακαινίζω των χρωμάτων την παλαιότητα.

Και εσύ που ζωντανός ακόμα ηρπάγης στον Παράδεισο πάρε με κι εμένα

και κάνε με κάτοικο του.

Ο Άγιος Ιλαρίων έκτισε εκεί περικαλλή ναό προς τιμήν των κορυφαίων

Αποστόλων Πέτρου και Παύλου που προκαλούσε τον θαυμασμό των

ανθρώπων και τους παρακινούσε να δοξολογήσουν τον Θεό. Όπως

αναφέρει ο βιογράφος του Αγίου, ο Πέτρος, μαθητής και διάδοχος του

στην ηγουμενία της Μονής, το κοινόβιο των Μογλενών ήκμασε και

ήυξανε ο αριθμός των αδελφών από ημέρα σε ημέρα και ο Ιλαρίων δεν

έπαυε να τους στερεώνει και να τους ενισχύει στην ορθή πίστη.

Αισθανόμενος ο Ιλαρίων ότι πλησιάζει το τέλος του, κάλεσε όλους και

κατέστησε ως διάδοχο του και ηγούμενο της Μονής, τον μοναχό Πέτρο

τον οποίο είχε για πολλά χρόνια ιδιαίτερο μαθητή.

Ο Αγιος είχε Οσιακό τέλος και το σκήνωμα του το εναπέθεσαν με

μεγάλη ευλάβεια στην κρύπτη της Μονής. Ο Αγιος Ιλαρίων ως κτήτωρ

και ιδρυτής της Μονής των Μογλενών επαγρυπνούσε γι'αυτήν και για

τους αδελφούς του και μετά την εκδημία του. Έτσι εμφανιζόταν στους

αμελείς μοναχούς στον ύπνο τους και με νουθεσίες τους επανέφερε στο

δρόμο του Θεού.

Ακόμη ο τάφος του Αγίου που περιείχε τα λείψανα του θεράπευε πολλές

ασθένειες των προσερχόμενων στη Μονή. Αργότερα με αυτοκρατορική

διαταγή ανοίχτηκε ο τάφος και αποκαλύφθηκαν τα πάντιμα λείψανα του

Αγίου. Μάλιστα από τις κόγχες των ματιών του οσίου Ιλαρίωνα έτρεχε

ευωδιαστό μύρο.

Τα λείψανα του Αγίου είχανε αξιοπρόσεκτη περιπλάνηση.

Μεταφέρθηκαν από τον Βούλγαρο τσάρο Ιωάννη Ασάνη στο Τύρνοβο

στον Ναό των Αγίων Τεσσαράκοντα γύρω στο 1204 ή λίγο αργότερα.

Η μονή στερήθηκε τα Άγια λείψανα, για να μη στερηθεί όμως τόσο το

μοναστήρι όσο και η περιοχή των Μογλενών την Χάρη του Πολιούχου

τους, άφησε ο Τσάρος τη λειψανοθήκη του Αγίου στη Μονή του.

Το   γεγονός  αυτό   επιβεβαιώνεται  και   από   ένα   μεγαλυνάριο   της

ακολουθίας του Αγίου που μας έχει διασωθεί του 16ου αιώνα:

«Μεγάλως καυχάται ω θείε Ιλαρίων, κάστρον σον Μογλενών την θήκην

κατέχον των μυροβλήτων λειψάνων σου».

 Θαύματα του Αγίου

 

Ο Άγιος Ιλαρίων έχει την επωνυμία του θαυματουργού. Κάποτε ενώ ήταν  ακόμα ηγούμενος του  μοναστηριού,  η  περιοχή μαστιζόταν από πείνα καθώς υπήρχε έλλειψη σιταριού. Οι αδελφοί του μοναστηριού όπως και όλος ο κόσμος υπέφεραν πολύ. Τότε ο Άγιος με την προσευχή του γέμισε θαυματουργικά τις αποθήκες του μοναστηριού με σιτάρι. Ακόμα θεράπευε ασθενείς και δαιμονισμένους, ενώ πολλές άτεκνες γυναίκες αποκτούσαν παιδιά με τις ευχές του. Μετά τον θάνατο του ο τάφος που περιείχε τα λείψανα του και αργότερα η λειψανοθήκη έγιναν πηγή ιαμάτων για τους πιστούς. Μέχρι και σήμερα έχουμε μαρτυρίες από ανθρώπους που ευεργετήθηκαν από τον Άγιο, οι οποίοι προσέρχονται στο μοναστήρι για να τον ευχαριστήσουν. Ασθενείς που οι γιατροί τους απέκλεισαν την θεραπεία επικαλέστηκαν τον Άγιο και έγιναν καλά.

Άτεκνα ζευγάρια από διάφορα μέρη με τις ευχές του Αγίου απέκτησαν παιδιά. Ακόμα σύμφωνα με τις μαρτυρίες των κατοίκων του χωριού πριν την επανίδρυση της Μονής, κάποιοι χωρικοί ήρθαν και πήραν από το Μοναστήρι ξύλα και πέτρες για να τα χρησιμοποιήσουν ως οικοδομικά υλικά. Όταν όμως προσπάθησαν να τα ξεφορτώσουν, αυτό στάθηκε αδύνατον καθώς δεν μετακινούνταν καθόλου. Το γεγονός αυτό το θεώρησαν ως σημείο του Αγίου και επέστρεψαν τα υλικά στο χώρο της Μονής όπου και τα ξεφόρτωσαν με μεγάλη ευκολία.

Η ιστορία της Μονής από τον 12° έως τις αρχές του 20ου αιώνα

Ο 12ος και 13ος αιώνας αποτελούν την κατεξοχήν περίοδο ακμής της Μονής των Μογλενών. Στους αιώνες που ακολουθούν δύσκολα ανιχνεύεται η ύπαρξη της. Ωστόσο έχουμε αναφορές, ότι την περίοδο της Τουρκοκρατίας πυρπολήθηκε και καταστράφηκε από τους μουσουλμάνους της Αλμωπίας αρκετές φορές.

Ακόμη η τοπική παράδοση στους Προμάχους αναφέρει πως όταν πυρπολήθηκε και καταστράφηκε το «Μεγάλο Μοναστήρι» της Όσσιανης (σημερινή Μονή Αρχαγγέλου), οι μοναχοί εγκατέλειψαν την κατεστραμμένη μονή και κατευθύνθηκαν προς τους Προμάχους, επειδή προφανώς η μονή του Αγίου Ιλαρίωνα ήταν θυγατρική μονή, δηλαδή μετόχι της Μονής της Όσσιανης (Αρχαγγέλου). Οι κάτοικοι όμως τρομοκρατημένοι από τις αγριότητες των Τούρκων δεν δέχθηκαν τους μοναχούς πλησίον του χωριού τους. Οργισμένος τότε ο ηγούμενος παρακάλεσε τον Θεό να στείλει φίδια γύρω από το μετόχι και άφησε ευχή και κατάρα να μην παύσει ο δυνατός αέρας που φύσαγε, μέχρις ότου ανεγερθεί και πάλι το κοινόβιο. Αξιοσημείωτο ακόμη είναι να αναφερθεί ότι κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας, σύμφωνα με την παράδοση, λειτουργούσε κρυφό σχολειό όπου έρχονταν μαθητές από όλη την γύρω περιοχή για να διδαχθούν τα ελληνικά γράμματα και την ορθόδοξη πίστη. Από ιστορικές μαρτυρίες της εποχής του 19ου αιώνα μαθαίνουμε ότι κατά το 1868 ο λόφος ήταν σκεπασμένος με πεταμένες πέτρες και πως υπήρχε ακόμη τμήμα του ανατολικού τείχους του μοναστηριακού ναού με τρία παράθυρα. Ο τοίχος ήταν κτισμένος με λαξεμένες πέτρες. Όπως φαίνεται παρά την καταστροφή της Μονής η λατρεία του Αγίου ήταν πολύ ζωντανή.

Την 1η Φεβρουάριου κάθε έτους συγκεντρώνονταν στο σημείο αυτό πλήθος από όλη την περιφέρεια και ετελείτο αγιασμός. Ανεξήγητο παραμένει ποίας λατρευτικής ανάμνησης του Αγίου ή της Μονής ήταν κατάλοιπο ή συνήθεια αυτής. Επίσης κάθε εορτή του Αγίου Γεωργίου οι κάτοικοι του χωριού μετέβαιναν στην ερειπωμένη Μονή μετά την λειτουργία της εκκλησίας τους. Επιπλέον έχουμε μαρτυρίες από αρχεία της Εξαρχίας του 19ου αιώνα, ότι στο χωριό των Προμάχων υπήρχε κατεστραμμένη μονή, του Αγίου Ιλαρίωνος, την οποία θεωρούσαν οι κάτοικοι του χωριού τόπο ιερό και προς τον οποίο έτρεφαν μεγάλο σεβασμό. Ο πρώην προϊστάμενος της εξαρχικής κοινότητας Βοδενών (Εδέσσης) πρότεινε στους κατοίκους του χωριού να τους προσφέρει 2000 γρόσια για την ανοικοδόμηση της Μονής με τον όρο να προσχωρήσουν

στη εξαρχία. Οι χωριανοί όμως απέκρουσαν ομοθυμαδόν την πρόταση καθώς είχαν ιδιαίτερα έντονη την ελληνική συνείδηση. Η Μονή του Αγίου Ιλαρίωνα Προμάχων παρά την καταστροφή της φαίνεται πως είχε ακόμη δυνάμεις και μέσα στα ερείπια της. Ο εξαίρετος Μακεδονομάχος Αρχιερατικός Επίτροπος     Σούμπουσκου (Αριδαίας) παπα-Νίκανδρος, το  1911   πρότεινε στην ελληνική  κυβέρνηση  την ανοικοδόμηση της ερειπωμένης Μονής, η οποία αναφέρει ο παπα-Νίκανδρος, κατά την τοπική παράδοση πυρπολήθηκε προ τριών αιώνων (δηλαδή κατά το 1600). Έκτοτε παρέμεινε σε ερείπια με ζωηρές πάντοτε παραδόσεις και θρύλους. Πρότεινε λοιπόν ο παπα-Νίκανδρος την επανίδρυση της μονής και χρησιμοποίηση της για Εθνικούς σκοπούς. Η πρόταση του έγινε το 1911 και έτσι δεν ελήφθη απόφαση για την υλοποίηση της, καθώς το 1912 πραγματοποιήθηκε η απελευθέρωση της Αριδαίας.

Τόσο η παλιά μονή όσο και ο προαύλιο χώρος της βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση. Στα κτίσματα και τον υπαίθριο δομημένο χώρο της Μονής κυριαρχεί η πέτρα και το ξύλο.

Η Μονή ανοίγει τις πόρτες της καθημερινά 09:00-13:00 και 16:00-18:00 τον χειμώνα και 09:00-13:00 και 17:00-20:00 το καλοκαίρι. Σύμφωνα με τις μοναχές, η μονή έχει μεγάλη επισκεψιμότητα και στήριξη από τους ντόπιους. Η σχέση της με την κοινωνία των Προμάχων φαίνεται καλή, με τρανή απόδειξη το πανηγύρι του Αγίου Ιλαρίωνος στις 21 Οκτώβρη, όπου η μονή γεμίζει με πιστούς που κουβαλάνε πανέρια και άρτους προς τιμήν του θαύματος με τους πέντε άρτους (συγκεκριμένα την παραμονή του πανηγυριού). Η μονή γιορτάζει επίσης τους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο στις 29 Ιουνίου.

Protection Status            

Η παλιά Μονή υπάγεται στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Πέλλας. Για κάθε ρύθμιση ή παρέμβαση στον χώρο του μνημείου και πέριξ αυτού πρέπει να έχει την σχετική άδεια του παραπάνω φορέα, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 3028/2002 (ΦΕΚ 153/28-6-2002).

Connection with other monuments       

Η Μονή Αρχαγγέλου συνδέεται στενά με τη Μονή του Αγίου Ιλαρίωνος στους Προμάχους λόγω των αδελφικών σχέσεων που είχαν από παλιά, ενώ κοινά είναι και τα δεινά που έχουν συναντήσει εκατέρωθεν. Οι δύο μονές λοιπόν συνδέονται άμεσα, τόσο μεταξύ τους όσο και με ιστορικά-θρησκευτικά μνημεία όπως ο Άγιος Ιωάννης στο Λουτράκι, ο Άγιος Δημήτριος στο Αετοχώρι, ο Άγιος Δημήτριος στην Ξιφιανή, ο Ναός αναλήψεως στο Θεοδωράκι, ο Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Άνω Γαρέφι, ο Ναός των Αγ. Αναργύρων στη Λαγκαδιά, η Παλιά εκκλησία της Αγ. Παρασκευής στην Περίκλεια.