To ABECEDAR

Δημοσιεύτηκε  στο ΒΗΜΑ

Mε την ευκαιρία της ανακίνησης του θέματος της σλαβομακεδονικής γλώσσας ο συνεργάτης μας Νίκος Δήμου μάς έστειλε ένα παλαιότερο κείμενο δημοσιευμένο στο blog του, Doncat, στις 7.11.2006.

Ως γνωστόν, σύμφωνα με την επίσημη κρατική τοποθέτηση, μειονότητες στην Ελλάδα δεν υπάρχουν, εκτός από μία: τη μουσουλμανική.

Η οποία, αντίθετα με τα ψηφίσματα της ΔΑΣΕ, τα οποία έχουμε υπογράψει και εμείς, δεν έχει το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού. Δεν μπορεί αν το θελήσει να ονομάζεται τουρκική, έστω κι αν όλες οι διεθνείς συνθήκες και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο της αναγνωρίζουν αυτό το δικαίωμα. (Ενώ οι απανταχού ελληνικές μειονότητες δεν ονομάζονται… ορθόδοξες.)
Πάντως άλλες μειονότητες – εθνοτικές, γλωσσικές, θρησκευτικές – επισήμως δεν υπάρχουν: ούτε Εβραίοι, ούτε Ρομά, ούτε Βλάχοι, ούτε Αρβανίτες, ούτε καθολικοί, προτεστάντες ή χιλιαστές.
Αλλά εκείνη η μειονότητα που ΔΕΝ υπάρχει ακόμα περισσότερο είναι η ακατονόμαστη: (ψιθυριστά) η μακεδονική, σλαβομακεδονική ή σλαβόφωνη.
Κι όμως. Κι όμως.
Το ελληνικό κράτος, που επί δεκαετίες αρνείται την ύπαρξη αυτής της μειονότητας, είχε τυπώσει το 1925 ένα αναγνωστικό στην (ανύπαρκτη) γλώσσα της, για να τη διδάσκει στα σλαβόφωνα παιδιά της Βόρειας Ελλάδας.
Ηταν μια φωτεινή στιγμή, η συμμόρφωση προς τα άρθρα 7, 8 και 9 της Συνθήκης των Σεβρών που υπογράφτηκε το 1920 με την εποπτεία της Κοινωνίας των Εθνών (προδρόμου του ΟΗΕ). Ειδικά το άρθρο 9 γράφει: «Σχετικά με την εκπαίδευση, η ελληνική κυβέρνηση στις πόλεις και περιοχές που κατοικεί μεγάλος αριθμός πολιτών οι οποίοι δεν ομιλούν την ελληνική, θα τους παραχωρήσει τις κατάλληλες διευκολύνσεις, ώστε να μπορούν τα παιδιά αυτών των ελλήνων πολιτών στα δημοτικά σχολεία να μαθαίνουν τη μητρική τους γλώσσα».
Το ΑBECEDAR το κυκλοφόρησε η ελληνική κυβέρνηση το 1925, όπως προβλεπόταν από τη Συνθήκη των Σεβρών (1920) και το Πρωτόκολλο της Γενεύης (1924). Το συνέταξαν ο έλληνας εθνολόγος-γλωσσολόγος Γεώργιος Σαγιαξής (που σπούδασε γλωσσολογία στη Γερμανία με υποτροφία του υπουργείου Εξωτερικών) και οι έλληνες φιλόλογοι Ιωσήφ Λαζάρου και Ι. Παπαζαχαρίου. Το παρουσίασε περήφανα στην Κοινωνία των Εθνών ο έλληνας επιτετραμμένος Βασίλειος Δερδάμης, στις 10.11.1925, λέγοντας πως «η μακεδονική γλώσσα είναι διαφορετική από τη Βουλγαρική και γι’ αυτό φτιάχτηκε αυτό το αλφαβητάρι της». Αυτή ήταν η επίσημη θέση της ελληνικής κυβέρνησης – και ο λόγος που το βιβλίο δεν τυπώθηκε με κυριλλικούς αλλά με λατινικούς χαρακτήρες (για να ξεχωρίζει από τα βουλγαρικά).
Μία στιγμή κρατάει μόνο μία στιγμή. Το αλφαβητάριο με το όνομα ABECEDAR αποσύρθηκε πριν καν διανεμηθεί στα σχολεία. Κι από ‘κεί και πέρα το ελληνικό κράτος κάθισε επάνω στο φοβικό του ΟΧΙ και ΔΕΝ. Η επίσημη εκδοχή είναι τώρα ότι η «μακεδονική» γλώσσα είναι δημιούργημα του Τίτο. (Μόνο που το 1925 δεν υπήρχε Τίτο.) Για δεκαετίες η γλώσσα ήταν υπό διωγμόν – όποιος τη χρησιμοποιούσε ανοιχτά είχε να κάνει με τον χωροφύλακα. Επίσης – τι ειρωνεία! – όποιος δήλωνε πως ήταν «Μακεδόνας».
(Αργότερα, όταν ξέσπασε το «Μακεδονικό» στη δεκαετία του ’90 – όλοι δήλωναν Μακεδόνες…)
Και για να είναι 100% σίγουρο, το κράτος μας έγινε το μόνο που σε όλες τις μεταπολεμικές απογραφές πληθυσμού εξαφάνισε τις ερωτήσεις για θρησκεία και γλώσσα…
Δεν κινδυνέψαμε ποτέ από τις μειονότητές μας. Ημασταν μια χώρα με 96% ενιαίο πληθυσμό (πριν να έρθουν οι μετανάστες), από τις πιο συμπαγείς στην Ευρώπη. Γιατί άραγε μας κατείχε τέτοια ανασφάλεια;
(Μετά ψέγουμε την Τουρκία που δεν αναγνωρίζει τους Κούρδους ως μειονότητα. Ωστόσο ακόμα και αυτή δέχθηκε πρόσφατα να υπάρχουν εκπομπές στην κουρδική γλώσσα – ας όψεται η ΕΕ.)
Τελικά όμως μερικά αντίτυπα του ABECEDAR επέζησαν – ένα από αυτά στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Και με τη φροντίδα του Ευρωπαϊκού Γραφείου για τις Λιγότερο Ομιλούμενες Γλώσσες (EBLUL) ανατυπώθηκε και κυκλοφορεί. Παρουσιάζεται στην Αθήνα στις 7.11.2006, στην αίθουσα της ΕΣΗΕΑ, Ακαδημίας 20.
Εύχομαι αυτό το βιβλίο να λειτουργήσει ως αφύπνιση. Δεν είναι δυνατόν να κρυβόμαστε αιώνια πίσω από το δάχτυλό μας. Ούτε να φοβόμαστε τον ίσκιο μας. Πρέπει να αποδεχθούμε τις πραγματικότητες που μας περιστοιχίζουν. Ναι, υπήρχε και υπάρχει μια (κατ’ αρχήν γλωσσική και μετά όπως αυτοπροσδιορίζεται) μειονότητα στη Βόρεια Ελλάδα. Οπως εξίσου φυσιολογικά υπάρχει μια ελληνική μειονότητα στη Νότια Αλβανία.
Δεν μπορούμε να αξιώνουμε τον σεβασμό των δικών μας μειονοτήτων όταν δεν σεβόμαστε εκείνες των άλλων. Ούτε να θεωρούμαστε ένα πολιτισμένο, δημοκρατικό κράτος όταν δεν αναγνωρίζουμε σε όλους τους πολίτες μας όλα τα δικαιώματα.