Άφυτος (Άθυτος) Χαλκιδικής Afytos (Athitos) Halkidiki InPozar.net

Η Άθυτος, το τρίτο κατά σειρά χωριό μετά τον ισθμό της Ποτίδαιας. Η χαρακτηριστική της θέση με την απέραντη θέα προς τον Τορωναίο κόλπο, η αρχιτεκτονική των σπιτιών της, οι καλοκάγαθοι και κάποιες φορές "αρχαϊκοί" κάτοικοί της την καθιστούν ένα ξεχωριστό χωριό στην περιοχή. Η αρχαία Άφυτις υπήρξε σημαντική πόλη της Παλλήνης και μνημονεύεται από αρχαίους συγγραφείς όπως ο Ηρόδοτος, ο Θουκυδίδης, ο Ξενοφών, ο Αριστοτέλης, ο Παυσανίας, ο Στράβων κ.α. Το ιερό του Διονύσου (8ος αιώνας π.Χ.) και ο ναός του Άμμωνος Διός (4ος αιώνα π.Χ.) συνέβαλαν ουσιαστικά στην εδραίωση της φήμης της κατά την αρχαιότητα. Η Άφυτις υπήρξε ευημερούσα πόλη κατά τους αρχαϊκούς και κλασσικούς χρόνους. Έκοβε δικό της νόμισμα, το οποίο έφερε την κεφαλή του προστάτη της Άμμωνα Δία. Κατά την επανάσταση του 1821 έδωσε δυναμικό παρόν με αγωνιστές και θύματα. Το 1859 κτίστηκε ο Άγιος Δημήτριος, τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με τρούλο, το στολίδι του χωριού, στο κέντρο της πλατείας. Ο επισκέπτης αξίζει να παρατηρήσει την ιδιόμορφη αρχιτεκτονική του ναού, τις παλιές εικόνες του και τα λιθανάγλυφα στο εξωτερικό του νότιου τοίχου. Αξίζει επίσης να περιδιαβεί τα μεγάλα παρεκκλήσια που ακολούθησαν όπως ο Άγιος Γεώργιος (1867), η Κοίμηση της Θεοτόκου(1885), ο Άγιος Αθανάσιος και ο Άγιος Νικόλαος (Λιόση). Ενδιαφέρον παρουσιάζουν, επίσης, τα χαρακτηριστικά παλιά λιθόκτιστα σπίτια με τις κτητορικές επιγραφές και τα λιθανάγλυφά τους (1860 Κατσάνη, 1864 Παπαβασιλείου, 1876 Γαλάνη, 1889 Αλετρά, 1898 Αθανασιάδη κ.α.). Στο σπίτι του Αλετρά, στην κεντρική πλατεία, λειτουργεί στις μέρες μας λαογραφικό μουσείο. Το σημαντικότερο όμως αξιοθέατο, που προξενεί κατάπληξη και δέος στον επισκέπτη, είναι ο παραδοσιακός οικισμός της Αφύτου με ιστορία που χάνεται στα βάθη των 28 αιώνων ζωής του. Οι κάτοικοι της κοινότητας, αρνούμενοι την άναρχη τουριστική ανάπτυξη, που αλλοίωσε τα τελευταία χρόνια τον τόπο και έχοντας στόχο να διατηρήσουν την πολιτιστική κληρονομιά τους, προσπάθησαν να αναδείξουν το χωριό μέσα από τον πολιτισμό του. Τα παλιά σπίτια χτισμένα από τον ντόπιο πωρόλιθο αναστηλώθηκαν, οι δρόμοι πλακοστρώθηκαν και ο τόπος πλέον επιβάλλει στους επισκέπτες αλλά και στους ντόπιους, ομορφιά, αξιοπρέπεια και σεβασμό. Στο χώρο που απλώνεται η Άθυτος, φαίνεται από τους προϊστορικούς οικισμούς που επισημάνθηκαν στο σημερινό χωριό, υπήρξε συνεχής εγκατάσταση ανθρώπων από το 3000 π.Χ. περίπου. Ο απόκρημνος βράχος από την πλευρά της θάλασσας την προστάτευε από θαλάσσιες επιθέσεις. Την αρχαία πόλη αναφέρει ο Στέφανος Βυζάντιος με τα ονόματα: Αφύτη, Άφυτις, Άφυτος. Η ονομασία Άθυτος που επικράτησε στα νεότερα χρόνια, είναι φαινόμενο γλωσσολογικό ενώ κατά τον Στέφανο Βυζάντιο το όνομα το πήρε από "από Αφύτου τινός εγχωρίου". Ο Αριστοτέλης αναφέρει τον "γεωργικό νόμο" των Αφυταίων, ο οποίος αποτελεί ένα ιδιαίτερο, μοναδικό και ενδιαφέρον κεφάλαιο στην ιστορία των αρχαιο-ελληνικών δημοσιονομικών πραγμάτων. Η Άθυτος είναι σήμερα επαρκής σε ενοικιαζόμενα δωμάτια, ξενοδοχεία, ταβέρνες και εστιατόρια με καλό και καθαρό φαγητό, καφετερίες και μπαρ. Ο επισκέπτης απολαμβάνει τα λιθόστρωτα σοκάκια της Αθύτου, ακολουθώντας τον Ελύτη στο Αιγαιοπελαγίτικο περιδιάβασμά του και μπορεί να λουσθεί στη γαλανή Αθυτιώτικη θάλασσα, στις Βάρκες, στην Πούντα, στη Λιόση, στη Δάφνη. Οι πολυάριθμες πολιτιστικές εκδηλώσεις, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, οι οποίες οργανώνονται από τους Αθυτιώτες κατοίκους με μεράκι και υπευθυνότητα, καθιστούν την Άθυτο βασικό σημείο αναφοράς για τον επισκέπτη της Χαλκιδικής.