Καθαρά Δευτέρα: Ποιος εμπνεύστηκε τον χαρταετό

 

 

Ποιος εμπνεύστηκε το χαρταετό, για ποιο λόγο ‘πάλευε’ τρία χρόνια ώστε να τον δημιουργήσει και γιατί τον πετάμε στην Ελλάδα κάθε Καθαρά Δευτέρα.

Ένας μαθητής του Κομφούκιου ήταν εκείνος που έδωσε στον πλανήτη αυτό που στην Ελλάδα έχει γίνει και φράση, την οποία απευθύνουμε σε αυτόν που δεν εκμεταλλεύεται μια ευκαιρία ή που δεν έχει ιδιαίτερα μεγάλη επαφή με το περιβάλλον και τα τεκταινόμενα. Συμπεριλαμβανομένου του εαυτού μας. Μέρα που είναι, ας μάθουμε την ιστορία του χαρταετού.

Ο χαρταετός υπάρχει από τον 5ο αιώνα προ Χριστού.

Ή τουλάχιστον εκεί εντοπίζονται οι πρώτες καταγραφές, χωρίς να παίρνει κανείς όρκο για το ποιος σκέφτηκε πρώτος να ‘κολλήσει’ μια μεμβράνη χαρτιού σε ένα άκαμπτο πλαίσιο με σπάγκο και να το βλέπει να παρασύρεται από το αεράκι -όπως γράφει το Wonderopolis. Οι περισσότεροι μελετητές συμφωνούν πως η πρώτη σκέψη άνηκε σε Κινέζους, καθώς ήταν κι εκείνοι που φρόντισαν να διατηρήσουν καλύτερα από κάθε άλλο, την ιστορία τους σε γραπτά αρχεία.

Ο αστικός μύθος αναφέρει πως ένας Κινέζος αγρότης είχε δέσει το καπέλο που φορούσε με ένα κομμάτι σπάγκου, για να μην το ‘παίρνει’ ο αέρας, ενώ έκανε τις δουλειές του. Μια μέρα, πολλών μποφόρ, το καπέλο έφυγε από το κεφάλι του και άρχισε την πτήση, ενώ ο αγρότης το ακολουθούσε, κρατώντας τον σπάγκο.

Η γραπτή ιστορία τώρα, αποδίδει την έμπνευση στον φιλόσοφο Mozi (θα τον βρείτε και ως Mo-tse), ο οποίος έζησε στην πρώιμη περίοδο των εμπόλεμων κρατών (475-221 π.Χ.). Αναζητούσε τρόπους, ώστε να μπορούν να ειδοποιούν για αποστολές διάσωσης. Το δημιούργημα του χρησιμοποιήθηκε εκ των υστέρων από τον στρατό, για να γνωρίζει την απόσταση που είχε να διανύσει, για τη μέτρηση και την καταγραφή των ανέμων, την στρατιωτική επικοινωνία και τη σηματοδότηση.

Fact: O Κινέζος στρατηγός Han Hsin, της δυναστείας των Han πέταξε ένα χαρταετό πάνω από τα τείχη της πόλης στην οποία επρόκειτο να επιτεθεί, για να ‘μετρήσει’ πόσο μεγάλο θα έπρεπε να είναι το τούνελ που θα έσκαβαν οι στρατιώτες του, ώστε να αποφύγουν τη γραμμή άμυνας της πόλης.

Ο Mo-tse χρειάστηκε τρία χρόνια δουλειάς για να ‘φτιάξει’ ένα ξύλινο πουλί (από μπαμπού) που θα μπορούσε να πετάξει, δεμένο με ένα σπάγκο. Στα χρόνια που ακολούθησαν το ξύλο έγινε χαρτί και μεταξωτό ύφασμα, αλλά η λογική παρέμεινε η ίδια για το αντικείμενο που έχει τη δική του μέρα στο εορτολόγιο των Κινέζων.

Fact: Την ένατη μέρα του ένατου μήνα κάθε χρόνου, οι Κινέζοι πετούν χαρταετούς, αφού πρώτα γράψουν μια ευχή. Σύμφωνα με το έθιμο, όσο πιο ψηλά πάει ο χαρταετός τόσο καλύτερα θα το δει αυτός που είναι εκεί πάνω (ανάλογα με τη θρησκεία και τα πιστεύω) και άρα τόση περισσότερη τύχη θα έχουν να πραγματοποιηθεί το ‘θέλω’ τους.

Από το 13ο αιώνα ο χαρταετός πέρασε και σε άλλες χώρες της Ασίας, με κάθε λαό να τον προσαρμόζει στο δικό του στιλ -και τα δικά του διαθέσιμα υλικά. Σύμφωνα με γραπτές αναφορές του Marco Polo, προς τα τέλη του 13ου αιώνα οι χαρταετοί μπορούσαν να ‘σηκώσουν’ ανθρώπους. Είχε δει Κινέζους εμπόρους να χρησιμοποιούν αυτήν τη μέθοδο για να αποφασίσουν αν το ταξίδι θα ήταν επιτυχημένο ή όχι. Από το 14ο αιώνα ο χαρταετός χρησιμοποιείτο και στην ήπειρο μας, με τους Vasco da Gama, Giovanni Della Porta και William Shakespeare να τον έχουν μνημονεύσει.

Ο διασημότερος χαρταετός της ιστορίας

Το 18ο αιώνα άρχισαν να χρησιμοποιούνται για μετεωρολογικούς και επιστημονικούς σκοπούς. Στα πιο διάσημα πειράματα ανήκει αυτό των Alexander Wilson και Thomas Melville, οι οποίοι έκαναν την πρώτη καταγραφή καιρικών πειραμάτων με τη βοήθεια χαρταετού, το 1749. Την ίδια περίοδο, ο Benjamin Franklin χρησιμοποίησε χαρταετό για να αποδείξει πως ο κεραυνός έχει εξήγηση και αυτή αφορά τον στατικό ηλεκτρισμό.

Είχε πειστεί πως ο ηλεκτρισμός στην ατμόσφαιρα συγκεντρωνόταν στα σύννεφα, η σύγκρουση των οποίων ‘έδινε’ τους κεραυνούς. Για να πείσει και άλλους ανθρώπους για τη θεωρία του, πέταξε ένα χαρταετό εν μέσω καταιγίδας. Στο τέλος του ξύλινου πλαισίου είχε βάλει ένα μεταλλικό έλασμα, μεγάλο σε μήκος. Στην άκρη αυτού ένα βρεγμένο σπάγκο που έδεσε με μια μεταξωτή κορδέλα. Στο σημείο της ένωσης είχε βάλει ένα κλειδί. Κάθισε κάτω από υπόστεγο ώστε να μη βραχεί η κορδέλα και πέταξε τον αετό, όταν είδε να εμφανίζονται τα σύννεφα της καταιγίδας.

“Όταν η βροχή διαβρέξει τον χαρταετό και τον σπάγκο, έτσι που να μπορεί να άγει ελεύθερα την ηλεκτρική φωτιά, θα διαπιστώσετε ότι αυτή ρέει ελεύθερα από το κλειδί προς το χέρι σας”. Αυτό έγινε το 1752, όταν ο Γάλλος Louis-Guillaume Le Monnier πέταξε το χαρταετό του Franklin σε καθαρή μέρα και διαπίστωσε πως ο αέρας ήταν πάλι, ηλεκτρικά φορτισμένος. Από το 19ο αιώνα οι χαρταετοί λειτουργούσαν ως drones (δηλαδή, σήκωναν κάμερες, θερμόμετρα και ανθρώπους).

Όπως γράφει η ιστοσελίδα της αμερικανικής ένωσης ‘πεταχτών’ χαρταετού, από τις πιο περίεργες χρήσεις ήταν αυτή που κινούσε άμαξα. Η πατέντα ήταν του George Pocock, διευθυντή σχολείου στη Βρετανία. Το 1822 έφτιαξε μια άμαξα χωρίς άλογα, αλλά με χαρταετούς και δυνατότητα να κινείται με 32 χιλιόμετρα την ώρα. Επειδή τα διόδια προέκυπταν από τον αριθμό των αλόγων -και η δική του άμαξα δεν είχε άλογα- του απαγόρευσαν τη διέλευση. Χρόνια μετά δοκιμάστηκε η τακτική και σε τρένο. Επίσης, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και ενώ ‘πετούσαν’ αεροπλάνα, οι Βρετανοί, Γάλλοι, Ιταλοί και Ρώσοι χρησιμοποιούσαν χαρταετούς για να παρακολουθούν τους εχθρούς και να κάνουν σινιάλα στους δικούς τους στρατούς.

Από τις αρχές του 1600 εν τω μεταξύ, είχαν γίνει και μέσο διασκέδασης παιδιών και ενηλίκων, ενώ το 1800 βοήθησαν στη δημιουργία των αεροπλάνων: οι αδελφοί Wright ήταν εξαιρετικοί στο πέταγμα του χαρταετού και πάνω σε αυτό το ταλέντο στήριξαν τη δημιουργία των ‘ιπτάμενων πουλιών’. Από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έγιναν η βάση για τα σύγχρονα αλεξίπτωτα, με τον Francis Rogallo να βρίσκει δουλειά στη NASA και να εξελίσσει το ‘Flexikite’ (ευλύγιστος τύπος φτερού) των 5 δολαρίων, σε εναλλακτικό σύστημα αποκατάστασης για τις διαστημικές κάψουλες του Gemini.

Το flexikite του Francis Rogallo, που σήμερα χρησιμοποιούμε στο 'παρά πέντε'.  NASA

 

Από τα μέσα του ’80 έγιναν και σπορ. Προφανώς και στο μεσοδιάστημα άλλαξαν τα υλικά, με τα πλαίσια από άνθρακα και υαλοβάμβακα και το νάιλον -που δεν σκιζόταν- για ύφασμα να επιτρέπει τα πάντα.

Να πάμε όμως, και στα δικά μας. Δηλαδή, το λόγο που πετάμε χαρταετό και δη την Καθαρά Δευτέρα.

Η πρώτη αναφορά για την ύπαρξη χαρταετού στην Ελλάδα γίνεται τον 4ο αιώνα π.Χ. και αφορά τον μαθηματικό και αρχιμηχανικό Αρχύτας (440-360 π.Χ.), που ζούσε στην Τάραντα, αρχαία ελληνική αποικία στη Σικελία. Ο Αρχύτας, φίλος του Πλάτωνα και μαθητής του Πυθαγόρα είχε κατασκευάσει ένα περιστέρι που ‘πετούσε στον ουρανό’.

Σε ό,τι αφορά τώρα, το έθιμο, πριν την εμφάνιση του Χριστιανισμού, το πέταγμα του αετού υποδήλωνε την ανάταση (κάθαρση) της ψυχής, μετά το ξεφάντωμα της Αποκριάς. Σε ό,τι αφορά τη χριστιανική παράδοση συμφωνεί εν πολλοίς, με το κινεζικό έθιμο που θέλει αυτό το έθιμο να συμβολίζει την ‘πτήση’ της ψυχής των ανθρώπων προς το Θείο -το δημιουργό.

Η Καθαρά Δευτέρα είναι η πρώτη μέρα της Σαρακοστής, της ‘σωματικής και πνευματικής κάθαρσης’ του κάθε Χριστιανού -μέσω της νηστείας.

Πηγή: news247.gr