Σκάνδαλο με τις αγροτικές επιδοτήσεις - Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ερευνά τον ΟΠΕΚΕΠΕ

 

Το Politico αποκαλύπτει το μεγάλο «πάρτι» με τις αγροτικές επιδοτήσεις από τον ΟΠΕΚΕΠΕ. Έρευνα για υποθέσεις από το 2021 και μετά.

Σκάνδαλο με τις αγροτικές επιδοτήσεις του ΟΠΕΚΕΠΕ στην Ελλάδα έρχεται στο φως από το Politico.

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) ελέγχει δεκάδες υποθέσεις, στις οποίες Έλληνες πολίτες έλαβαν αγροτικά κονδύλια της ΕΕ από το 2017 για βοσκοτόπους που δεν κατείχαν ή δεν είχαν μισθώσει ή για αγροτικές εργασίες που δεν έκαναν ποτέ, στερώντας από τους αγρότες τα χρήματα που δικαιούνταν.

Το θέμα είναι πρωτοσέλιδο στο περιοδικό Politico, που αναφέρει ότι υπό διερεύνηση είναι ο τρόπος με τον οποίο δημιουργήθηκε το σχέδιο, καθώς και η πιθανή εμπλοκή κρατικών αρχών και ιδίως των ατόμων που εργάζονται στον οργανισμό που είναι υπεύθυνος για την επίβλεψη της διανομής των χρημάτων, την κρατική υπηρεσία που ονομάζεται ΟΠΕΚΕΠΕ (Οργανισμός Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικής Βοήθειας και Εγγυήσεων).

Ενώ οι εμπλεκόμενοι που έλαβαν κονδύλια έχουν ήδη προσαχθεί δικαστικά, κανείς στον Οργανισμό δεν έχει κατηγορηθεί. Αντίθετα, κάθε φορά που οι αρχές της υπηρεσίας προσπαθούσαν να αναλάβουν δράση για την εξάρθρωση της απάτης, αναγκάζονταν να απομακρυνθούν από τον εκάστοτε υπουργό Γεωργίας, σημειώνει το περιοδικό.

Τα υπεξαιρεθέντα κεφάλαια εκτιμάται ότι ανέρχονται στα 45 εκατ. ευρώ ετησίως, σε μια από τις μεγαλύτερες απάτες στον τομέα της γεωργίας των τελευταίων ετών. Το σχέδιο ήρθε στο φως πριν ξεκινήσει η ΕΕ τις συζητήσεις φέτος για τον καθορισμό ενός νέου μεσοπρόθεσμου προϋπολογισμού από το 2028 έως το 2034. Το ελληνικό σκάνδαλο είναι βέβαιο ότι θα δώσει νέα επιχειρήματα στους επικριτές της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, γνωστής ως ΚΑΠ, η οποία αντιπροσωπεύει το ένα τρίτο του επταετούς προϋπολογισμού, ύψους 1,3 τρισ. ευρώ της ΕΕ.

Από τις πρώτες που αντιλήφθηκαν τις παρατυπίες ήταν η προϊσταμένη της Διεύθυνσης Εσωτερικού Ελέγχου του ΟΠΕΚΕΠΕ, κα Παρασκευή Τυχεροπούλου. Οι ανώτεροί της απάντησαν παραγκωνίζοντάς την -αποκλείοντάς την από τις βάσεις δεδομένων του φορέα και κλείνοντάς την έξω από το γραφείο της. Έκτοτε έχει προσκληθεί από την EPPO να συνδράμει στις έρευνές της και να παρέχει συμβουλές σε τεχνικά και νομικά ζητήματα.

«Η μεθοδολογία της κας Τυχεροπούλου οδήγησε στην αποκάλυψη ενός εκτεταμένου κυκλώματος το οποίο, μέσω ψευδών δηλώσεων ιδιοκτησίας, λάμβανε παράνομα κοινοτική βοήθεια», δήλωσε στο Politico ο δικηγόρος της, Αντώνης Βαγιανός.

«Υπήρξε μια συντονισμένη προσπάθεια απαξίωσής της… με την έναρξη πειθαρχικών διαδικασιών εναντίον της και την παράνομη και εκδικητική απομάκρυνσή της από τη θέση της προϊσταμένης του Τμήματος Εσωτερικού Ελέγχου «για λόγους ανικανότητας», πρόσθεσε.

Σύμφωνα με το Politico, ο ΟΠΕΚΕΠΕ άλλαξε διοίκηση έξι φορές τα τελευταία πέντε χρόνια. Όσοι προσπάθησαν να καθαρίσουν το χάος απομακρύνθηκαν γρήγορα.

Οι Eυρωπαίοι εισαγγελείς, των οποίων η αρμοδιότητα είναι να παρακολουθούν την κατάχρηση κονδυλίων της ΕΕ, ερευνούν το σύστημα ελληνικών βοσκοτόπων από το 2021 και εξετάζουν περίπου 70 υποθέσεις, σύμφωνα με αρκετούς αξιωματούχους. Ένας έχει ήδη εκδικαστεί στο ελληνικό δικαστήριο, με τους κατηγορούμενους να καταδικάζονται σε ποινές φυλάκισης. Δύο ακόμη θα δικαστούν στις 19 Φεβρουαρίου.

Η ανατομία της απάτης με τα κονδύλια της ΕΕ

Τα κονδύλια της ΕΕ για τη στήριξη αγροτών και κτηνοτρόφων στην Ελλάδα τα διαχειρίζεται ο ΟΠΕΚΕΠΕ. Από το 2005, ο οργανισμός είναι η μόνη Αρχή της χώρας που επιβλέπει την εκταμίευση των επιδοτήσεων στο πλαίσιο της ΚΑΠ.

Ο οργανισμός, που εποπτεύεται από το υπουργείο Γεωργίας, καταβάλλει 3 δισ. ευρώ ετησίως σε 900.000 δικαιούχους, συμπεριλαμβανομένων αγροτών, αγροτικών συνεταιρισμών και εξαγωγικών επιχειρήσεων.

Το πρόγραμμα ξεκίνησε μετά τις αλλαγές στη νομοθεσία της ΕΕ το 2017, που άνοιξαν περισσότερες εκτάσεις για βοσκή στην περιοχή της Μεσογείου. Ο ευρύτερος ορισμός, για τον οποίο η Ελλάδα είχε ασκήσει πιέσεις, περιλάμβανε όχι μόνο λιβάδια αλλά και θαμνώδεις εκτάσεις και δασώδεις βοσκότοπους.

Ως αποτέλεσμα, η επιλέξιμη περιοχή στην Ελλάδα σχεδόν διπλασιάστηκε -και μαζί της η ευκαιρία για διάπραξη απάτης.

Τα στελέχη του ΟΠΕΚΕΠΕ και οι τεχνικές εταιρείες που συνεργάζονται μαζί τους ήταν οι πρώτοι που απέκτησαν πρόσβαση στα νέα αρχεία γης. Αμέσως μετά, άρχισαν να έρχονται αιτήσεις από άτομα που υποτίθεται ότι ήταν ιδιοκτήτες ή ενοικιαστές βοσκοτόπων, αλλά που ζούσαν σε εντελώς διαφορετικά μέρη της χώρας από τα αγροτεμάχια για τα οποία υπέβαλαν αξιώσεις, σύμφωνα με αρκετούς αξιωματούχους που εργάστηκαν στον οργανισμό και υπέβαλαν καταγγελίες και έγγραφα εσωτερικού ελέγχου που είδε το Politico.

Οι ενάγοντες δήλωναν ιδιοκτησία γης χωρίς δικαιολογητικά, όπως τα συμβόλαια αγοράς και πώλησης. Αντ' αυτού, εισήγαγαν απλώς έναν αριθμό σε μια φόρμα αίτησης. Σύμφωνα με οδηγία του ΟΠΕΚΕΠΕ, οι ελεγκτές του δεν ήταν υποχρεωμένοι να ελέγχουν συμβάσεις ή τίτλους ιδιοκτησίας ή να συγκρίνουν δηλώσεις με προηγούμενα έτη.

Ορισμένες εκτάσεις δηλώθηκαν ως ιδιοκτησία ενός δικαιούχου για έναν χρόνο και στη συνέχεια ενός άλλου το επόμενο έτος. Το ίδιο κομμάτι γης δεν διεκδικήθηκε ποτέ δύο φορές, υποδεικνύοντας ότι κάποιος με συνολική πρόσβαση στα αρχεία ενορχηστρώνει το σχέδιο, σύμφωνα με αρκετούς αξιωματούχους που συμμετείχαν στην έρευνα που μίλησαν στο Politico.

«Αυτό το σχέδιο δεν θα μπορούσε να έχει δημιουργηθεί χωρίς κάποιος στην οργάνωση να σας πει ποια κομμάτια γης είναι διαθέσιμα σε όλη τη χώρα και να ενορχηστρώσει ότι δεν θα υπάρξει "διπλή κράτηση" στους φερόμενους ιδιοκτήτες της γης», δήλωσε στο Politico πρώην στέλεχος του ΟΠΕΚΕΠΕ.

Ενδείξεις συνενοχής: Σε τρία επίπεδα λειτουργούσε το σχέδιο

Οι σημερινοί και πρώην αξιωματούχοι περιγράφουν ένα σχέδιο που λειτουργούσε σε τρία επίπεδα:

• Ο ΟΠΕΚΕΠΕ έδωσε πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τους διαθέσιμους βοσκότοπους στους τεχνικούς συμβούλους του.
• Οι αξιωματούχοι που ενορχήστρωναν τις απάτες έκλειναν τα μάτια σε ακατάλληλες αιτήσεις ή εξέδιδαν εγκυκλίους που βοηθούσαν τους δράστες να αποφύγουν την έρευνα, ενώ οι διευθυντές της υπηρεσίας που προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν την απάτη αναγκάστηκαν να φύγουν.

«Αυτό δεν θα ήταν δυνατό χωρίς τον συντονισμό κάποιου που έχει πρόσβαση στον χάρτη με τις διαθέσιμες εκτάσεις και τα όσα έχουν ήδη δηλωθεί», είπε ένας αξιωματούχος του υπουργείου Γεωργίας.

Οι περισσότερες από τις πλαστές αιτήσεις κατατέθηκαν από την Κρήτη, η οποία έλαβε τα δύο τρίτα των συνολικών αγροτικών επιδοτήσεων της Ελλάδας από την ΕΕ το 2020, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΠΕΚΕΠΕ. Σε συμβόλαια και νομικά έγγραφα που είδε το Politico, άτομα από το ελληνικό νησί ισχυρίζονται ότι κατέχουν γη αλλού -από τη Βόρεια Ελλάδα μέχρι την Πελοπόννησο και τα νησιά.

«Υπάρχουν τόσοι πολλοί αγρότες από την Κρήτη που δηλώνουν γη σε όλη την Ελλάδα, καμία από τις αιτήσεις δεν πέφτει στην ίδια περιοχή και κανείς δεν δηλώνει το ίδιο κομμάτι γης», πρόσθεσε ο αξιωματούχος του υπουργείου Γεωργίας.

Οι αιτούντες έλαβαν κεφάλαια για γη εκτός Ελλάδας σε 34 περιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένης μιας αίτησης που διεκδίκησε επιδότηση για οικόπεδο στη γειτονική Βόρεια Μακεδονία, που δεν βρίσκεται καν στην ΕΕ, αποκάλυψε η ελληνική ερευνητική ιστοσελίδα «Inside Story».

«Τους εντοπίσαμε το 2021 και τους ζητήσαμε να επιστρέψουν τα χρήματα», είπε πρώην στέλεχος του ΟΠΕΚΕΠΕ, ο οποίος διατήρησε την ανωνυμία του λόγω της ευαισθησίας του θέματος. «Αλλά το πρόβλημα στην περιοχή ήταν πολύ ευρύτερο».

Το 2019, δύο ιδιώτες από το Ρέθυμνο της Κρήτης υπέβαλαν αίτηση για επιδότηση μισθωμένης γης στο νησί της Τζιάς για χρήση ως βοσκότοπο. Η αίτησή τους περιελάμβανε συμβόλαια ενοικίασης τα οποία ονομάτιζαν άλλους δύο κατοίκους του Ρεθύμνου ως ιδιοκτήτες. Έλαβαν περίπου 73.000 ευρώ από κονδύλια της ΕΕ. Την επόμενη χρονιά, δύο άλλοι Ρεθυμνιώτες παραγωγοί μίσθωσαν την ίδια έκταση στην Τζιά και σε συμβόλαια που υποβλήθηκαν στον ΟΠΕΚΕΠΕ, η γη φαινόταν να έχει νέους ιδιοκτήτες.

«Οι υποτιθέμενοι ιδιοκτήτες των ίδιων τεμαχίων στην Τζιά άλλαζαν τη γη σαν τα πουκάμισα», αναφέρει έκθεση που κατέθεσε στους εισαγγελείς Ρεθύμνου ο τότε πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ Γρηγόριος Βάρρας. «Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις συνενοχής».

Ένα ελληνικό δικαστήριο καταδίκασε τους απατεώνες του Ρεθύμνου τον Οκτώβριο σε ποινές φυλάκισης από 12 έως 24 μήνες -οι πρώτες μεγάλες καταδίκες για το πλαστό σύστημα βοσκής. Η υπόθεση υποστηρίχθηκε και από στοιχεία που υποβλήθηκαν από την EPPO και στην ακρόαση συμμετείχε Ευρωπαίος εισαγγελέας.

Σε άλλη υπόθεση, που εκδικάζεται στις 19 Φεβρουαρίου, ένας άνδρας από την Κρήτη ισχυρίστηκε ότι ήταν ιδιοκτήτης βοσκοτόπων στον Γράμμο, στη βορειοδυτική Ελλάδα. Ο ιδιώτης, πρώην υπεργολάβος του υπουργείου Γεωργίας, κατηγορείται μαζί με μέλη της οικογένειάς του ότι έλαβε χιλιάδες ευρώ αφού ισχυρίστηκε ότι ενοικίαζε 450 στρέμματα σε ορεινό έδαφος κοντά στα αλβανικά σύνορα.

Το άτομο επέστρεψε την «αχρεωστήτως» καταβληθείσα επιδότηση, ελπίζοντας να γλιτώσει την τιμωρία. Ωστόσο, αυτός και άλλα πέντε μέλη της οικογένειάς του αντιμετωπίζουν κατηγορίες σε βαθμό κακουργήματος. Οι δικηγόροι των υπόπτων αρνήθηκαν να σχολιάσουν εκ μέρους τους.

Υπουργοί παραμέριζαν ηγετικά στελέχη του ΟΠΕΚΕΠΕ

Τα ηγετικά στελέχη του ΟΠΕΚΕΠΕ που προσπάθησαν να εξαλείψουν το σχέδιο παραμερίστηκαν από διαδοχικούς υπουργούς Γεωργίας. Ο πρώτος επικεφαλής της υπηρεσίας που αφαιρέθηκε ήταν ο Γρηγόριος Βάρρας, επί του οποίου οι αποκλίσεις ήρθαν στο φως το 2020.

Στο πλαίσιο των επιτόπιων ελέγχων εκείνο το έτος, η Τυχεροπούλου, η ελεγκτής που εκδιώχθηκε αργότερα από τη θέση της και υποβιβάστηκε, συνέκρινε δηλώσεις για τα ίδια κομμάτια γης σε διαφορετικά έτη. «Αυτή η μεθοδολογία ελέγχου οδήγησε στην αποκάλυψη ενός εκτεταμένου σχεδίου, το οποίο, μέσω ψευδών δηλώσεων ιδιοκτησίας, λάμβανε παράνομα βοήθεια από την ΕΕ», δήλωσε ο Βαγιανός, δικηγόρος της.

Ο Βάρρας αποφάσισε το 2020 να μπλοκάρει 3.500 ΑΦΜ που συνδέονται με ύποπτες αιτήσεις προκειμένου να τις ελέγξει σωστά. Τρεις υποθέσεις στάλθηκαν στους Έλληνες εισαγγελείς. Η EPPO δραστηριοποιήθηκε αργότερα σε αυτή την έρευνα.

Στη συνέχεια, τον Νοέμβριο του 2020, ο τότε υπουργός Γεωργίας Μάκης Βορίδης ζήτησε την παραίτηση του Βάρρα και η έρευνα πάγωσε. Τρία στελέχη του ΟΠΕΚΕΠΕ δήλωσαν ότι ο Βάρρας αναγκάστηκε να αποχωρήσει λόγω της έρευνας, όπως ανέφεραν τότε και ελληνικά ΜΜΕ.

Ο Βορίδης το αρνείται. «Ποτέ δεν είπα τίποτα στον Βάρρα για την έρευνα, ούτε θα μπορούσα να το κάνω, καθώς δεν είχα την εξουσία να το κάνω», είπε στο Politico. «Αυτό ασκείται αποκλειστικά από τον πρόεδρο του ΟΠΕΚΕΠΕ».

«Δεν έχω τίποτα να κρύψω», είπε ο Κυριάκος Μητσοτάκης στο ελληνικό κοινοβούλιο στις 24 Ιανουαρίου, λέγοντας ότι δεν μπορεί να σχολιάσει λεπτομερώς καθώς οι έρευνες συνεχίζονται. «Κάνουμε μεγάλη προσπάθεια για να μεταμορφώσουμε έναν οργανισμό ο οποίος, για να ονομάσουμε τα πράγματα, δεν απέκτησε ποτέ την τεχνολογική ικανότητα να χειρίζεται τα δεδομένα και να πραγματοποιεί πληρωμές χωρίς να βασίζεται σε τρίτους παρόχους».

Το 2021, παρά την αποτελεσματικότητα της μεθοδολογίας Τυχεροπούλου, ο ΟΠΕΚΕΠΕ έδωσε εντολή στους ελεγκτές του να περιορίσουν τους ελέγχους τους σε ένα μόνο έτος και είπε ότι δεν χρειάζεται να ελέγξουν τους τίτλους ιδιοκτησίας. «Αυτές οι οδηγίες δημιούργησαν την εντύπωση… ότι υπήρχαν αξιωματούχοι εντός της υπηρεσίας που ήταν διατεθειμένοι να παράσχουν μια ομπρέλα προστασίας και κάλυψης για προγράμματα κατάχρησης κονδυλίων της ΕΕ», είπε ο δικηγόρος της Τυχεροπούλου.

Το 2023, ένας άλλος πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ, ο Ευάγγελος Σημανδράκος, μπλόκαρε 6.000 ΑΦΜ που ήταν ύποπτοι για ανακριβείς δηλώσεις. Ο Σημανδράκος δέχθηκε σύντομα επίθεση από τον τότε υπουργό Γεωργίας Λευτέρη Αυγενάκη, ο οποίος εκπροσωπεί μια εκλογική περιφέρεια στην Κρήτη.

Ο Αυγενάκης ζήτησε την παραίτησή του, καταγγέλλοντας προβλήματα με τις πληρωμές του ΟΠΕΚΕΠΕ. Ο Σημανδράκος στην αρχή αρνήθηκε, ισχυριζόμενος ότι η πίεση οφειλόταν στη συνεχιζόμενη έρευνα. Τελικά υπέβαλε την παραίτησή του και αντικαταστάθηκε από τον αναπληρωτή του Κυριάκο Μπαμπασίδη.

Ο Αυγενάκης δεν απάντησε σε αίτημα για σχόλιο.