Εισήγηση της Θ. Τζάκρη στο σχέδιο νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης «Ηλεκτρονική επιτήρηση υποδίκων, καταδίκων και κρατουμένων σε άδεια»

Συζητήθηκε σήμερα στην Διαρκή Επιτροπή Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης της Βουλής το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης «Ηλεκτρονική επιτήρηση υποδίκων, καταδίκων και κρατουμένων σε άδεια».

Στην ομιλία της κατά τη συζήτηση επί της αρχής η ειδική αγορήτρια του ΠΑΣΟΚ και βουλευτής Πέλλας κ. Θ. Τζάκρη τόνισε κατ’ αρχήν ότι το νομοσχέδιο κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση διότι επιχειρεί να επιλύσει ένα πρόβλημα που έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις στη χώρα μας, αυτό της ανάγκης αποσυμφόρησης των φυλακών.  Όπως ανέφερε η βουλευτής «ο συνωστισμός των κρατουμένων στα καταστήματα κράτησης αποτελεί ένα χρόνιο πρόβλημα το οποίο συνδέεται με μια σειρά προβλημάτων, όπως η υποβάθμιση των όρων διαβίωσης των κρατουμένων, οι συνθήκες εργασίας των σωφρονιστικών υπαλλήλων, καθώς και η προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Αυτό το τελευταίο, έχει οδηγήσει τη χώρα σε πολλές καταδίκες από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για εξευτελιστική και απάνθρωπη συμπεριφορά.  Οι αλλεπάλληλες νομοθετικές πρωτοβουλίες  των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ αλλά και των συγκυβερνήσεων μετέπειτα για την αποσυμφόρηση των φυλακών (με την ψήφιση νόμων ελαστικοποίησης της υφ’ όρον απόλυσης για ποινές ως 5 έτη) δεν ήταν επαρκείς και απαιτούνται επιπλέον μέτρα».

Μέσα από τη διεθνή εμπειρία η κ. Τζάκρη τόνισε ότι το μέτρο της ηλεκτρονικής επιτήρησης υποδίκων, καταδίκων και κρατουμένων σε άδεια αναπτύχθηκε σε πολλές χώρες της Ευρώπης και στην Αμερική, με στόχο κυρίως την αποσυμφόρηση των φυλακών, καθώς επιτρέπει σε κρατούμενους που εκτίουν μικρές ή και μεγαλύτερες ποινές να επιστρέψουν στην κοινωνία με περιοριστικούς όρους. Η εφαρμογή του μέτρου σε χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία έχει καταδείξει ότι σταδιακά η ηλεκτρονική επιτήρηση που αρχικά επιλεγόταν με διστακτικότητα από τις αρχές έχει αναδειχθεί στο πιο δημοφιλές μέτρο ανάμεσα στις τροποποιημένες ποινές, ενώ θεωρείται ιδιαίτερα επιτυχής η εφαρμογή του στις περιπτώσεις των ανηλίκων εγκληματιών.

Στα ειδικότερα του νομοσχεδίου και αναφορικά με τους καταδίκους,  η κ. Τζάκρη εστίασε την προσοχή της στο γεγονός ότι η θεσμοθετούμενη με το παρόν σχέδιο νόμου απόλυση με τον όρο ηλεκτρονικής παρακολούθησης «συντρέχει» με την γνωστή ως τώρα απόλυση των αρ. 105 επ. Π.Κ. και αφορά ουσιαστικά το στάδιο έκτισης ποινής ανάμεσα στον εγκλεισμό και την απόλυση με το αρ. 105 επ. Π.Κ., δηλαδή για ένα κρατούμενο με πρόσκαιρη κάθειρξη, το στάδιο της απόλυσης με τον όρο ηλεκτρονικής παρακολούθησης εκτείνεται από το σημείο που θα έχει εκτίσει πραγματικά το 1/5 τουλάχιστον της ποινής του και συνολικά (πραγματικά και πλασματικά) τα 2/5 αυτής ως το σημείο που θα έχει εκτίσει πραγματικά το 1/3 της ποινής του και συνολικά (πραγματικά και πλασματικά) τα 3/5 αυτής. «Δηλαδή πρόκειται για ένα ενδιάμεσο στάδιο έκτισης ποινής όπου ο κρατούμενος έχει την δυνατότητα να φύγει από το σωφρονιστικό κατάστημα, να παραμείνει σε συγκεκριμένο χώρο (την κατοικία του), να απουσιάζει από αυτό ορισμένες ώρες και για συγκεκριμένο σκοπό που αφορά την διευκόλυνσή του να επανενταχθεί στην κοινωνία (επιμόρφωση, παρακολούθηση προγράμματος απεξάρτησης κ.λπ.) έως πια να απολυθεί με την διαδικασία των αρ. 105 επ. Π.Κ. οπότε και θα πρέπει να τηρεί ορισμένους όρους (συνήθως εμφάνιση στο Α.Τ., απαγόρευση εξόδου κ.λπ.) αλλά δεν θα χρειάζεται ηλεκτρονική παρακολούθηση» ανέφερε χαρακτηριστικά η κ. Τζάκρη.  Επιπρόσθετα, η βουλευτής τόνισε ότι παρόλο που στην πραγματικότητα δημιουργείται μια επιβάρυνση στις Εισαγγελίες και τα Συμβούλια Πλημ/κών, που αναλαμβάνουν μια νέα διαδικασία «ενδιάμεσης υφ’ όρον απόλυσης» με συγκεκριμένους όρους και διαδικασία για την χορήγηση, την ανάκληση και την άρση της, το μέτρο θα βοηθήσει στην αποσυμφόρηση των φυλακών και στην ομαλότερη επανένταξη των καταδικασθέντων στην κοινωνία.

Για τους ανήλικους δράστες, η κ. Τζάκρη τόνισε ότι ταυτίζεται με την άποψη του Υπουργείου για εφαρμογή του μέτρου και σε αυτή τη μερίδα των καταδίκων. Τόνισε δε ότι λόγω της ανηλικότητας των δραστών το σύνολο των υφισταμένων ρυθμίσεων διέπεται και οφείλει να διέπεται από την αρχή της επιείκειας. Για το λόγο αυτό ζήτησε από την ηγεσία του Υπουργείου να μελετήσει ξανά τις ρυθμίσεις που αφορούν στους ανήλικους κατάδικους αναφορικά με το θέμα της παραμονής τους στο σωφρονιστικό κατάστημα, διότι η παραμονή στο σωφρονιστικό ίδρυμα παραμένει η ίδια με τους ενήλικους δράστες (1/5 της ποινής).

Αναφορικά με τους υπόδικους, η βουλευτής του ΠΑΣΟΚ εξέφρασε την πεποίθησή της ότι η παρακολούθηση της παραμονής κατ’ οίκον με ηλεκτρονικά μέσα αποτελεί ένα σοβαρό βήμα για την αποσυμφόρηση των σωφρονιστικών ιδρυμάτων, καθώς πλέον η προσωρινή κράτηση θα επιβάλλεται μόνο ως έσχατο μέτρο δικονομικού καταναγκασμού. Μίλησε αναλυτικά για τη διαδικασία που θα ακολουθείται λέγοντας ότι ο περιορισμός του υποδίκου στην οικία του με ηλεκτρονική επιτήρηση προστίθεται στους περιοριστικούς όρους του αρ. 282 παρ.2 ΚΠΔ. Ωστόσο η σειρά επιλογής του από τον Ανακριτή και τον Εισαγγελέα είναι η εξής: πρώτα εξετάζεται αν οι σκοποί του αρ. 296 ΚΠΔ (ανακοπή εγκληματικής δραστηριότητας κατηγορουμένου, εξασφάλιση της παρουσίας του στην ανάκριση και στην εκδίκαση της υπόθεσης και υποβολή του στην ποινή) εξυπηρετούνται με τους υπόλοιπους περιοριστικούς όρους και αν αυτοί δεν αρκούν για την ικανοποίηση των σκοπών του αρ. 296 ΚΠΔ στην συγκεκριμένη περίπτωση τότε και εφόσον στην περίπτωση αυτή συντρέχουν οι προϋποθέσεις για την προσωρινή κράτηση ήτοι:

(α) σε κακούργημα με απειλούμενη ποινή 5 ως 10 έτη, ο κατηγορούμενος να είναι άγνωστης διαμονής, ή γνωστής διαμονής ύποπτος φυγής που έχει κάνει προπαρασκευαστικές πράξεις για την φυγή του, ή επικίνδυνος για άλλα εγκλήματα με προηγούμενες αμετάκλητες καταδίκες για ομοειδή αδικήματα και

(β) σε κακούργημα με απειλούμενη ποινή 5 ως 20 έτη ή ισόβια ή και με απειλούμενη ποινή 5-10 αλλά που να τελέστηκε κατ’ εξακολούθηση ή με πολλούς παθόντες, αρκεί για την προσωρινή κράτηση, να κριθεί από τις ιδιαίτερες περιστάσεις του εγκλήματος ότι ο δράστης αν δεν κρατηθεί προσωρινά θα τελέσει και άλλα αδικήματα (και ας είναι γνωστής διαμονής, δεν είναι ύποπτος φυγής ούτε υπότροπος),

τότε και μόνο τότε,  αντί για προσωρινή κράτηση μπορεί να επιλεγεί ο περιορισμός κατ’ οίκον με ηλεκτρονική παρακολούθηση εφόσον ο κατηγορούμενος έχει γνωστή διαμονή και συναινεί σε αυτό. Φυσικά από την δυνατότητα αυτή εξαιρούνται τα βαριά εγκλήματα (διακίνηση ναρκωτικών κατ’ επάγγελμα, συγκρότηση εγκληματικής οργάνωσης, βιασμός, αποπλάνηση ανηλίκου, κατάχρηση ανηλίκου σε ασέλγεια, πορνογραφία ανηλίκων, ασέλγεια με ανήλικο επ’ αμοιβή, ληστεία με καλυμμένα χαρακτηριστικά, ανθρωποκτονία στην οποία δεν δόθηκε ελαφρυντικό). Η κ. Τζάκρη εστίασε την προσοχή της στη θετικότητα του μέτρου, όσον αφορά και ακόμη μια κατεύθυνση, τη δυνατότητα που θα δώσει στην δικαιοσύνη να διερευνήσει ανακριτικά την υπόθεση χωρίς το άγχος των εξαμήνων της προσωρινής κράτησης.

Στη συνέχεια της εισήγησής της η βουλευτής μίλησε και για θέσπιση ενός νέου αδικήματος σύμφωνα με το οποίο κρατούμενος που τελεί υπό ηλεκτρονική επιτήρηση προσπαθήσει να καταστρέψει το βραχιόλι θα τιμωρείται με ποινή φυλάκισης μέχρι ενός έτους. Στο σημείο αυτό η κ. Τζάκρη εξέφρασε τις αμφιβολίες της για τη διάρκεια της επιβαλλόμενης ποινής, τονίζοντας ότι ίσως πρέπει να εξεταστεί τυχόν αύξηση της απειλούμενης ποινής, διότι οι βαρυποινίτες σε άδεια δεν θα έχουν και πολλά να χάσουν αν προστεθεί ένα ακόμη έτος στην ποινή τους, θα έχουν πολλά να κερδίσουν όμως, αν καταστρέψουν το «βραχιολάκι» και αποδράσουν.

Αναφορικά με τους φυλακισμένους σε άδεια, η κ. Τζάκρη ανέφερε ότι σύμφωνα με τις  παρεμβάσεις που επιχειρεί το νομοσχέδιο στον ήδη υπάρχοντα σωφρονιστικό κώδικα πλέον μόνο η ιδιότητα του αλλοδαπού, του άστεγου ή του στερούμενου οικογένειας δεν αποκλείει τη χορήγηση άδειας.

Τελειώνοντας την ομιλία της η κ. Τζάκρη σημείωσε ότι η ηλεκτρονική επιτήρηση και ο γεωεντοπισμός των καταδίκων, υποδίκων και κρατουμένων σε άδεια, συνιστούν επεξεργασίες δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα των ενδιαφερόμενων προσώπων. Για την αποφυγή του περιορισμού του δικαιώματος του ατόμου στον αυτοκαθορισμό του, εισάγονται ειδικές νομοθετικές ρυθμίσεις που προβλέπουν ρητά τους όρους και τις προϋποθέσεις του εν λόγω περιορισμού.  Επιπλέον, στην κατεύθυνση αυτή κινείται και η απαίτηση συναίνεσης κάθε ενδιαφερόμενου προσώπου πριν την επιβολή της ηλεκτρονικής του επιτήρησης.

Λαμβάνοντας υπόψη τις ανωτέρω παρατηρήσεις, η κ. Τζάκρη υπερψήφισε το νομοσχέδιο επί της αρχής.-