«Η εμβληματική επέτειος θα συρρικνωθεί σε μια προσπάθεια ανανέωσης του «brand name Ελλάς», έτσι όπως το οραματίζεται η κυβέρνηση και το είχε εξαγγείλει στη Βουλή ήδη με τις προγραμματικές της δηλώσεις το καλοκαίρι του 2019», τονίζει η καθηγήτρια ιστορίας και πρώην υπουργός του ΣΥΡΙΖΑ.
«Η Επιτροπή ούτε έχει εμπνεύσει τους πολίτες (αν αυτό επεδίωκε) ούτε έχει δημιουργήσει όρους αναμέτρησης της σημερινής κοινωνίας με τις περιπέτειες του παρελθόντος της, ανοίγοντας δρόμους για το μέλλον», δηλώνει για την Επιτροπή υπό την Γιάννα Αγγελοπούλου η Σία Αναγνωστοπούλου, με συνέντευξή της στο iEidiseis για τον εορτασμό των διακοσίων χρόνων από την Επανάσταση του 1821.
«Η εμβληματική επέτειος θα συρρικνωθεί σε μια προσπάθεια ανανέωσης του «brand name Ελλάς», έτσι όπως το οραματίζεται η κυβέρνηση και το είχε εξαγγείλει στη Βουλή ήδη με τις προγραμματικές της δηλώσεις το καλοκαίρι του 2019», αναφέρει χαρακτηιστικά η ιστορικός, πρώην υπουργός καιτομεάρχης Πολιτισμού του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Η Σία Αναγνωστοπούλου μιλά στο iEidiseis για το ξαναγράψιμο της ιστορίας, τον τρόπο που διδάσκεται η ιστορία στα σχολεία, την προσπάθεια ταύτισης της Επανάστασης του 1821 με τον αντιτουρκισμό, αλλά και γιατί γιορτάζουμε ακόμα και τα 2500 χρόνια από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας ή τη μάχη του Μαραθώνα, αποφεύγουμε να ασχοληθούμε και με τα εκατό χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Σε λίγες εβδομάδες συμπληρώνονται 200 χρόνια από την κήρυξη της Επανάστασης του 1821. Πώς κρίνετε την έως τώρα δράση της αρμόδιας Επιτροπής υπό την Γιάννα Αγγελοπούλου και τη δράση της κυβέρνησης;
Η παράσταση του έργου «Ελλάς το μεγαλείο σου», με τον γνωστό από το 2004 «θίασο», ένα έργο στο οποίο ξεδιπλώνεται ένα γραμμικό –χωρίς αιχμές- αφήγημα ανάμεσα στο διαχρονικό ηρωισμό των Ελλήνων και τον επίπονο εκσυγχρονισμό που εξασφαλίζει στους ηρωικούς αλλά απείθαρχους Έλληνες μια εμπνευσμένη ελίτ, φαίνεται ότι δεν έχει μεγάλο κοινό. Από τη μια η πανδημία από την άλλη οι συγκρούσεις ανάμεσα στα μέλη της Επιτροπής (παραιτήσεις, διαφωνίες, κλπ) δεν διευκολύνουν τις εξωστρεφείς δράσεις. Μέχρι στιγμής λοιπόν η Επιτροπή ούτε έχει εμπνεύσει τους πολίτες (αν αυτό επεδίωκε) ούτε έχει δημιουργήσει όρους αναμέτρησης της σημερινής κοινωνίας με τις περιπέτειες του παρελθόντος της, ανοίγοντας δρόμους για το μέλλον. Όπως όλα δείχνουν, η εμβληματική επέτειος θα συρρικνωθεί σε μια προσπάθεια ανανέωσης του «brand name Ελλάς», έτσι όπως το οραματίζεται η κυβέρνηση και το είχε εξαγγείλει στη Βουλή ήδη με τις προγραμματικές της δηλώσεις το καλοκαίρι του 2019.
Τι σηματοδότησε ο ξεσηκωμός της 25ης Μαρτίου;
Δεν είναι εύκολο σε λίγες γραμμές να χωρέσει η σημασία ενός ελληνικού, ευρωπαϊκού και παγκόσμιου γεγονότος, όπως είναι αυτό του ξεσηκωμού του 1821. Πάντως την 25η Μαρτίου συμπυκνώνεται και σφραγίζεται η μεγάλη ρήξη: η Επανάσταση είναι πλέον διακηρυγμένο γεγονός χωρίς επιστροφή.
Την 25η Μαρτίου συμπυκνώνεται και σφραγίζεται η μεγάλη ρήξη: η Επανάσταση είναι πλέον διακηρυγμένο γεγονός χωρίς επιστροφή
Η επαναστατική διαδρομή που είχε ξεκινήσει καταρχάς με τις ανατρεπτικές και ριζοσπαστικές ιδέες του ελληνικού Διαφωτισμού σε ευθεία συνομιλία με αυτές του γαλλικού και εν γένει ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, η διάχυσή τους σε ένα ευρύ κοινό, κατεξοχήν μέσα από τις υποδοχές που διαμόρφωσε στον οθωμανοκρατούμενο χώρο η Φιλική Εταιρεία, οι επαναστατικές απόπειρες στις ηγεμονίες, όλα αυτά συμπυκνώνονται στην κήρυξη της Επανάστασης σε αυτή τη συμβολική ημερομηνία. Η Επανάσταση του 1821 είχε πολλές και ποικίλες προϋποθέσεις, η σημαντικότερη των οποίων ήταν οι ιδέες και οι άνθρωποι βέβαια –η συνάντηση των ανθρώπων με τις ιδέες του Διαφωτισμού, η ενεργοποίηση του ηρωισμού των ανθρώπων, ακόμα κι αν δεν είχαν συναντηθεί με αυτές τις ιδέες, σε ένα επαναστατικό πρόγραμμα.
Εκτιμάτε ότι διδάσκεται σωστά η ιστορία στα σχολεία μας;
Η διδασκαλία της ιστορίας στα σχολεία μας, δυστυχώς ακόμα και σήμερα, ακολουθεί τις φαντασιώσεις υπουργών περί του τι είναι ιστορία και πώς αυτή οφείλει να διδάσκεται στα σχολεία. Αντί λοιπόν η διδασκαλία της να ακολουθεί τους κανόνες της επιστήμης, αντί οι επιτροπές των επιστημόνων να έχουν τον πρώτο λόγο, υπουργοί και διάφοροι αυτόκλητοι ιστορικοί παρεμβαίνουν σε αυτή τη διαδικασία. Το πιο κραυγαλέο παράδειγμα είναι η νυν υπουργός, η κ. Κεραμέως.
Η διδασκαλία της ιστορίας στα σχολεία μας, δυστυχώς ακόμα και σήμερα, ακολουθεί τις φαντασιώσεις υπουργών περί του τι είναι ιστορία και πώς αυτή οφείλει να διδάσκεται στα σχολεία
Ενώ επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, συγκροτήθηκε από το ΙΕΠ επιτροπή επιστημόνων η οποία δούλεψε συστηματικά, μεθοδικά και με συνέπεια για τις αλλαγές στα σχολικά βιβλία ιστορίας, η κ. Κεραμέως απεφάνθη ότι η ιστορία δεν μπορεί να έχει κοινωνικές αναφορές, αλλά πρέπει να ανυψώνει το εθνικό αίσθημα των παιδιών. Σε καμιά ευρωπαϊκή χώρα που σέβεται το δημοκρατικό εαυτό της δεν θα τολμούσε υπουργός παιδείας να σβήσει με μια μονοκοντυλιά τη δουλειά των επιστημόνων και να επιβάλλει την άποψή της. Στη χώρα μας 200 χρόνια μετά την Επανάσταση, ένα σύστημα δεξιάς εξουσίας και διάφορων εξουσιών φοβάται την ιστορία.
Στη χώρα μας 200 χρόνια μετά την Επανάσταση, ένα σύστημα δεξιάς εξουσίας και διάφορων εξουσιών φοβάται την ιστορία
Φοβάται την ελληνική ιστορία, την κόβει και τη ράβει μονίμως στα μέτρα της ώστε παιδιόθεν να εκπαιδευτούν οι πολίτες αυτής της χώρας στο αναμάσημα ενός αφηγήματος που επιβάλλεται ως το απόλυτο εθνικό αφήγημα από ένα κέντρο εκφοράς. Ωστόσο παρά τις απεγνωσμένες προσπάθειες, τα 200 χρόνια περιπετειών του ελληνικού έθνους είναι καταγεγραμμένα, και αυτές οι περιπέτειες συγκροτούν ένα υπέροχο αφήγημα με δαιδαλώδεις διαδρομές και κυρίως με πολλές ζυμώσεις, συνομιλίες και διαλόγους με άλλους λαούς –της Ευρώπης και του κόσμου.
Τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια και στη χώρα μας να ξαναγραφεί η ιστορία. Πιστεύετε ότι αυτό αφορά και την Επανάσταση του 1821;
Η αναθεώρηση της ιστορίας συμπίπτει με την επέλαση του νεοφιλελευθερισμού. Όσο ο δεύτερος θέλει να επιβάλλει παντοδυναμία, τόσο οι αναθεωρήσεις της ιστορίας θα ενισχύονται ώστε να επιβληθεί μια και μοναδική ιστορική αλήθεια. Αυτές οι αναθεωρητικές τάσεις έχουν ως στόχο να απαλείψουν, να συμψηφίσουν και να εξομαλύνουν τις μεγάλες γωνίες της ιστορίας και των περιπετειών των κοινωνιών. Αυτές οι μεγάλες γωνίες ενοχλούν, οι επαναστατικές, οι ανατρεπτικές γωνίες που διαμορφώθηκαν μέσα από μεγάλες ιδεολογικές, κοινωνικές και πολιτικές συγκρούσεις.
Η αναθεώρηση της ιστορίας συμπίπτει με την επέλαση του νεοφιλελευθερισμού. Όσο ο δεύτερος θέλει να επιβάλλει παντοδυναμία, τόσο οι αναθεωρήσεις της ιστορίας θα ενισχύονται ώστε να επιβληθεί μια και μοναδική ιστορική αλήθεια
Παράδειγμα: οι Έλληνες στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο πολέμησαν κατά του λαϊκισμού (κ. Κεραμέως). Εδώ δεν πρόκειται απλώς για αναθεώρηση, πρόκειται για ξέπλυμα του ναζισμού. Τέτοια παραδείγματα έχουμε πολλά, και αφορούν κυρίως το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τις Εθνικές Αντιστάσεις και τους Εμφύλιους. Οι λόγοι είναι αυτονόητοι: κάτι ενοχλεί εκεί πάρα πολύ, κάτι ενοχλεί όχι μόνο στο παρελθόν αλλά και το μέλλον. Όλη η προσπάθεια αναθεωρήσεων γίνεται ώστε να φύγει από το ιστορικό κάδρο η Αριστερά, οι κοινωνικοί και πολιτικοί αγώνες. Να φανεί ως μια «κάποτε» ιστορική ανωμαλία, μια μη κανονικότητα, και να αποκοπεί η κοινωνία από τις περιπέτειες των δικών της διεκδικήσεων, των δικών της κατακτήσεων. Ένας ιστορικός αχταρμάς λοιπόν, στον οποίο οι κοινωνίες πρέπει να ξεχάσουν τις βαθιές πολιτισμικές τους ταυτότητες.
Σε ό,τι αφορά το 1821, προφανώς γίνονται προσπάθειες αναθεωρήσεων. Ξεκίνησαν από τηλεοπτικό κανάλι που πριν από κάποια χρόνια «έστησε» το αφήγημα ενός γκροτέσκου εκσυγχρονισμού με σημείο εκκίνησης την Επανάσταση. Από την άλλη, πάνω στο ευρέως εμπεδωμένο στερεότυπο που θέλει τους Έλληνες «όταν είναι ενωμένοι να μεγαλουργούν, ενώ όταν διχάζονται να εμφανίζονται τα ζιζάνια της φυλής», χτίζεται το αφήγημα της εθνικής συναίνεσης, της εθνικής ομοψυχίας την οποία βεβαίως εγγυάται και εμπνέει μόνο μια πολιτική δύναμη διαχρονικά –η Δεξιά- και όσοι αντιστέκονται αναβιώνουν τα κακά δαιμόνια του διχασμού στη χώρα.
Σε τι, κατά τη γνώμη σας, αποσκοπεί το ξαναγράψιμο της ιστορίας;
Είναι προφανές. Όλοι οι αγώνες, όλες οι διεκδικήσεις για ατομικά, κοινωνικά δικαιώματα, όλες οι δημοκρατικές αντιστάσεις πρέπει να εξαλειφθούν ως ανωμαλίες της ιστορίας, ως ιδιομορφίες μιας ανώμαλης εποχής, και μαζί με αυτές να απονομιμοποιηθούν όλες οι πολιτικές δυνάμεις και οι ιδεολογίες που ενέπνευσαν αυτούς τους αγώνες.
Όλοι οι αγώνες, όλες οι διεκδικήσεις για ατομικά, κοινωνικά δικαιώματα, όλες οι δημοκρατικές αντιστάσεις πρέπει να εξαλειφθούν ως ανωμαλίες της ιστορίας, ως ιδιομορφίες μιας ανώμαλης εποχής, και μαζί με αυτές να απονομιμοποιηθούν όλες οι πολιτικές δυνάμεις και οι ιδεολογίες που ενέπνευσαν αυτούς τους αγώνες
Ψυχικά διαταραγμένοι οι αντιστασιακοί της χούντας, αναχρονισμοί οι διαδηλώσεις, αναχρονιστικά τα δικαιώματα, ευθεία γραμμή η ιστορία (μέσα και το 1969 ως ουδέτερη χρονολογία), ώστε η είσοδος της Αστυνομίας στα Πανεπιστήμια να θεωρείται είσοδος της Δημοκρατίας σε αυτά. Και στο βάθος του τούνελ, αντεθνικές δυνάμεις οι αριστερές δυνάμεις, γιατί σπάνε την ομοψυχία. Το μεγάλο πρόβλημα είναι η Μεταπολίτευση! Με αυτό το πρόβλημα θέλει να ξεμπερδέψει η Δεξιά.
Το μεγάλο πρόβλημα είναι η Μεταπολίτευση! Με αυτό το πρόβλημα θέλει να ξεμπερδέψει η Δεξιά
Σας έχω ρωτήσει και άλλη φορά: Γιορτάζουμε ακόμα και τα 2.500 χρόνια από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας και της μάχης του Μαραθώνα. Γιατί αποφεύγουμε να φέρουμε στην επιφάνεια τα 100 χρόνια από τη μικρασιατική καταστροφή. Γιατί άραγε; Τι διδάγματα δεν θέλουμε να βγάλουμε;
Τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, μια καταστροφή που έθεσε οδυνηρό τέλος στη Μεγάλη Ιδέα, σηματοδοτούν μια σημαντική αναμέτρηση με την ιστορία της χώρας. Κι αυτή η αναμέτρηση είναι δύσκολη και επώδυνη, γιατί θα φέρει στο κέντρο της συζήτησης πολλά κεφάλαια, όπως το κεφάλαιο της εξάρτησης από Μεγάλες Δυνάμεις, το κεφάλαιο της τυφλής ένταξης σε μεγάλα ιμπεριαλιστικά σχέδια της εποχής, το κεφάλαιο της τραγωδίας των Μικρασιατών, τραγικό και απάνθρωπο παράδειγμα των αιματηρών εθνικών ολοκληρώσεων στα Βαλκάνια, και όχι μόνο. Θα φέρει στην επιφάνεια τους δρόμους μέσα από τους οποίους αναπαράγονται μέχρι σήμερα μοτίβα του μεγαλοϊδεατισμού εκείνης της εποχής, και πολλά άλλα κρίσιμα ζητήματα, που θα έπρεπε να έχουμε την τόλμη ως κοινωνία να τα συζητήσουμε και να αναμετρηθούμε μαζί τους.
Μήπως τελικά ο γιορτασμός θα αξιοποιηθεί για τη συντήρηση ενός αντιτουρκισμού, σε συνάρτηση και με τον επιδιωκόμενο διάλογο των δυο χωρών;
Ο εύκολος δρόμος είναι αυτός. Η μικρασιατική τραγωδία, η βαρβαρότητα με την οποία η τουρκική ηγεσία της εποχής αντιμετώπισε το διακύβευμα της δημιουργίας του τουρκικού εθνικού κράτους, σε συνδυασμό με τη σημερινή τουρκική ρητορική, που αναζωπυρώνει τις λογικές αίματος και εχθρότητας των αρχών του 20ου αιώνα, αποτελούν ένα απολύτως γόνιμο έδαφος για να εξαντληθεί η επέτειος στην ανανέωση του αφηγήματος περί του διαχρονικού εθνικού εχθρού, του προαιώνιου εχθρού της φυλής. Αυτό το «διαχρονικός», με στιγμή κορύφωσης το 1922, υπονομεύει κάθε προσπάθεια διαλόγου (ένθεν και ένθεν του Αιγαίου), αφού κάθε συζήτηση είναι σα να πλήττει τα ιερά και τα όσια της φυλής.
Τα 100 χρόνια από το 1922 θα μπορούσαν ωστόσο να γίνουν η αφορμή για μια μεγάλη συζήτηση με Έλληνες ιστορικούς –και όχι μόνο- με δημοκράτες Τούρκους, με την κοινωνία των πολιτών, ώστε να συζητηθεί το μεγάλο τραύμα που τροφοδοτεί στην ελληνική κοινωνία την αιμορραγία της αιώνιας εθνικής πληγής και στην τουρκική αναπαράγει ένα αφήγημα που νομιμοποιεί τη ρητορική της βαρβαρότητας στον 21ο αιώνα ως «εθνική, τουρκική λεβεντιά». Δεν είναι εύκολη πάντως η αναμέτρηση με μια καταστροφή που έχει εγγραφεί στη συλλογική συνείδηση ως εθνικό τραύμα. Απαιτεί γνώση, τόλμη και βέβαια ευαισθησία. Αξίζει όμως τον κόπο η προσπάθεια.
Πηγή:ieidiseis.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου