Προστασία των δημοσιογράφων από τις καταχρηστικές αγωγές*

 

Ψηφίστηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο - Οι ενάγοντες θα καλύπτουν τα δικαστικά έξοδα, ακόμα και τη νομική εκπροσώπηση του εναγόμενου  - Τα κράτη μέλη θα ενσωματώσουν την απόφαση στο εθνικό δίκαιο εντός δύο ετών - Η ΠΟΕΣΥ έχει ιδρύσει Παρατηρητήριο για συλλογή στοιχείων και παρακολούθηση τέτοιων περιπτώσεων

 

Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων Συντακτών (ΠΟΕΣΥ) εκφράζει την ικανοποίησή της για μια ακόμη πολύ σημαντική απόφαση στην αντιμετώπιση των καταχρηστικών αγωγών (SLAPPS) που έλαβε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο επανεπιβεβαίωσε τη δέσμευσή του να προστατεύσει δημοσιογράφους, ακτιβιστές, ακαδημαϊκούς και τους οργανισμούς τους από αγωγές που αποσκοπούν στη φίμωσή τους. Την Τρίτη 27 Φεβρουαρίου 2024 το ΕΚ με 546 ψήφους υπέρ, 47 κατά και 31 αποχές, ενέκρινε μία νέα οδηγία που στόχο έχει να διασφαλίσει ότι τα πρόσωπα και οι οργανώσεις που εργάζονται για θέματα δημόσιου συμφέροντος, όπως τα θεμελιώδη δικαιώματα, οι καταγγελίες για διαφθορά, η προστασία της δημοκρατίας και η καταπολέμηση της παραπληροφόρησης, θα προστατεύονται από τις αβάσιμες και καταχρηστικές αγωγές.

Η οδηγία θα τεθεί σε ισχύ 20 ημέρες μετά τη δημοσίευσή της στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από την ημερομηνία εκείνη και μετά, τα κράτη μέλη θα έχουν στη διάθεσή τους δύο χρόνια για να την ενσωματώσουν στο εθνικό τους δίκαιο. Σημαντικό είναι ότι η προστασία θα ισχύει για όλες τις υποθέσεις με διασυνοριακό χαρακτήρα, δηλαδή όταν ο εναγόμενος, ο ενάγων και το δικαστήριο δεν έχουν την έδρα τους στην ίδια χώρα ή όταν η υπόθεση αφορά τουλάχιστον δύο κράτη μέλη. Το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο είχαν καταλήξει σε σχετική συμφωνία στις 30 Νοεμβρίου του 2023.

 

Οικονομική προστασία για την αποτροπή καταχρηστικών αγωγών

Για την αποτελεσματικότερη προστασία των θυμάτων, η νέα οδηγία καθιερώνει δύο μέτρα: την απόρριψη αβάσιμων υποθέσεων σε προκαταρκτικό στάδιο και τη δυνατότητα να ζητείται από τον ενάγοντα να καλύπτει τα δικαστικά έξοδα, μεταξύ άλλων για τη νομική εκπροσώπηση του εναγομένου, καθώς και να καταβάλει αποζημίωση στο θύμα. Εάν ο εναγόμενος ζητήσει να απορριφθεί η υπόθεση σε προκαταρκτικό στάδιο, εναπόκειται στον ενάγοντα να αποδείξει ότι υπάρχουν λόγοι να συνεχιστεί η διαδικασία. Το δικαστήριο μπορεί επίσης να επιβάλει και άλλες κυρώσεις στους ενάγοντες, οι οποίοι είναι συχνά πολιτικοί, εταιρείες ή ομάδες συμφερόντων, όπως, για παράδειγμα, να τους υποχρεώνει να καταβάλουν στα θύματα αποζημίωση για ηθική ή οικονομική βλάβη.

Ένδικα μέσα για υποθέσεις εκτός ΕΕ και πρόσβαση σε πληροφορίες

Για να αποφεύγονται περιπτώσεις στις οποίες οι ενάγοντες επιλέγουν να προσφύγουν σε δικαστήρια που είναι πιθανότερο να ταχθούν υπέρ τους, οι νέοι κανόνες διασφαλίζουν ότι δεν θα αναγνωρίζονται οι αποφάσεις δικαστηρίων εκτός ΕΕ όσον αφορά αβάσιμες ή καταχρηστικές αγωγές κατά φυσικών ή νομικών προσώπων με έδρα στην ΕΕ.

Παράλληλα, οι κυβερνήσεις των κρατών μελών θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα θύματα καταχρηστικών αγωγών θα έχουν πρόσβαση σε όλες τις πληροφορίες σχετικά με τις διαδικαστικές εγγυήσεις και τα ένδικα μέσα συγκεντρωμένες σε ένα μέρος, ώστε να μπορούν εύκολα να βρίσκουν πού να απευθυνθούν για νομική συνδρομή ή οικονομική και ψυχολογική υποστήριξη. Επιπλέον, οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι θα παρέχεται νομική συνδρομή στους εναγομένους σε αστικές διαδικασίες με διασυνοριακό χαρακτήρα και θα πρέπει να δημοσιεύουν όλες τις τελικές αποφάσεις για τις υποθέσεις SLAPPS, αλλά και να συλλέγουν λεπτομερή στοιχεία σχετικά με αυτές.

Η ΠΟΕΣΥ για τα SLAPPS

Όλα τα παραπάνω αποτελούν μέρος των προτάσεων που έχει καταθέσει η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων Συντακτών στο αρμόδιο υπουργείο Δικαιοσύνης, με το οποίο βρίσκεται σε διάλογο στο πλαίσιο και της Task Force.

Η ΠΟΕΣΥ, προσηλωμένη στην υπεράσπιση της ελευθεροτυπίας και της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας επαναλαμβάνει ότι καταχρηστικές αγωγές και μηνύσεις, που αποσκοπούν στην χειραγώγηση και την φίμωση του Τύπου δεν είναι αποδεκτές, υπενθυμίζοντας προς όλες τις κατευθύνσεις ότι η ελευθερία του Τύπου είναι αδιαπραγμάτευτη.

Αναγνωρίζοντας την στρατηγική σημασία της προστασίας των δημοσιογράφων από τέτοιου είδους δικαστικές ενέργειες και διαπιστώνοντας, ότι μέχρι σήμερα δεν υφίσταται κανένας επίσημος φορέας καταγραφής, διερεύνησης και τεκμηρίωσης τέτοιων περιστατικών, η ΠΟΕΣΥ έχει ιδρύσει Παρατηρητήριο. Το Παρατηρητήριο αυτό  μέσω της συλλογής στοιχείων, της επικοινωνίας με τους διωκόμενους και της παρακολούθησης αντίστοιχων περιστατικών, είναι σε θέση να παρέχει συνδρομή, να διαμορφώνει θέσεις, σε συνεργασία και με τις Ενώσεις μέλη της, με σκοπό να συμβάλει στην συνολική αντιμετώπιση του φαινομένου των SLAPPS. Στο πλαίσιο αυτού του σχεδιασμού, καλούμε τους συναδέλφους, που έχουν πέσει θύματα στρατηγικών αγωγών, να μοιραστούν μαζί μας το πρόβλημα.

 

** Το κείμενο είναι από την ιστοσελίδα της ΠΟΕΣΥ