Μαύρο Δάσος ή Βασιλικό Δάσος?

 

 Γράφει ο Τραϊανός Πασόης

 

         Στη δυτική Αλμωπία, στους πρόποδες του όρους Νίτσε (Καϊμακτσαλάν) βρίσκεται το χωριό Όρμα, όπως το ονόμασαν οι Νονοί μας του καθεστώτος των Αθηνών ή Τρέσινο όπως το έλεγαν οι δικοί μας.

Δυτικά του χωριού υπάρχει ένα δάσος, που οι Αθηναίοι Νονοί μας το ονόμασαν Μαύρο Δάσος. Πριν μερικές δεκαετίες, οπότε ερευνούσα, αλλά δεν έγραφα, κάποιοι Ορμιώτες γέροντες μου είπαν ότι το δάσος αυτό, άλλοι από τους  παλιούς το έλεγαν Τσ’ριν ‘Ορμαν (Μαύρο Δάσος) κι άλλοι Τσάριν Όρμαν (Βασιλικό δάσος). Αυτό μου το επιβεβαίωσε και πιο πρόσφατα η Ορμιώτισσα θεία μου Κατίνα.

         Οι απροσκάλεστοι Νονοί μας λένε, ότι μετονόμασαν το Τρέσινο σε Όρμα, διότι εκεί υπήρχε επί ακμής του Μακεδονικού βασιλείου ένας οικισμός με το όνομα αυτό. Υποστηρίζουν ότι πήρε το όνομα από τον όρμο (κολπίσκο), επειδή εκείνη την εποχή η επαρχία Αλμωπίας ήταν λίμνη.

         Ακόμα και ένας ανειδίκευτος μπορεί εύκολα να διαπιστώσει αν η Αλμωπία κατά την περίοδο ακμής του Μακεδονικού βασιλείου ήταν λίμνη. Η έξοδος της επαρχίας προς την πεδιάδα της Κεντρικής Μακεδονίας είναι αρκετά πλατιά και οι λοφίσκοι και οι πλαγιές των διπλανών βουνών είναι πολύ ομαλοί και ελάχιστα ανηφορικοί. Αυτό κάθε άλλο παρά διάνοιξη από χειμάρους ή ποταμούς δείχνει. Ακόμα κι ο δρόμος που συνδέει την επαρχία με τη Σκύδρα πουθενά δεν πλησιάζει τον ποταμό Μεγλένιτσα και ο διάδρομoς του έχει πλάτος 200 με 300 μέτρα. Η πιο αδιάσειστη, όμως, απόδειξη είναι η λεγόμενη Γέφυρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου που βρίσκεται στο νοτιότερο και χαμηλότερο σημείο της επαρχίας, λίγο νοτιότερα από τον σημερινό οικισμό του Αλώρου. Η σημερινή κοίτη του ποταμού Μεγκλένιτσα βρίσκεται δίπλα από την γέφυρα. Βρίσκεται δηλαδή υψομετρικά στο ίδιο ακριβώς επίπεδο με εκείνο της εποχής της κατασκευής της. Το Τρέσινο, όμως, ή Όρμα βρίσκεται υψομετρικά γύρω στα 100 μέτρα ψηλότερα, κάτι που σημαίνει ότι εκεί δεν υπήρχε λίμνη και όρμος.

         Οι παλιοί κάτοικοι της Όρμας, όπως και όλοι οι Ντόπιοι, έλεγαν το δάσος «όρμαν». ‘Ετσι το δάσος δυτικά του χωριού το έλεγαν είτε Τσ΄ριν (Μαύρο) Όρμαν, είτε Τσάριν (Βασιλικό) Όρμαν. Επιπλέον, όπως υπήρχε η παράδοση στους Ντόπιους της «Γέφυρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου», έτσι υπήρχε η παράδοση που έλεγε ότι από το δάσος δυτικά της Όρμας, γίνονταν η προμήθεια ξυλείας για τις σάρισες των αρχαίων Μακεδόνων. Αλλά και η γέφυρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου στη νότια είσοδο της Αλμωπίας, που συνέδεε την Πέλλα με τη Δυτική Αλμωπία, δείχνει ότι αυτή ήταν σημαντική για το βασίλειο της Μακεδονίας. Προμήθευε το βασίλειο με ξυλεία για σάρισες, ακόντια, πελταστές, οικοδομική ξυλεία κλπ., ενώ στα νοτιοδυτικά ορεινά βρίσκονταν ο χώρος θερινών διακοπών της άρχουσας τάξης, το Πότσιπ, σημερινή Μαργαρίτα. Πότσιπ στα μακεδονικά σημαίνει ξεκούραση. Παραθέριζαν εκεί, διότι η  πρωτεύουσα Πέλλα γειτνίαζε με βάλτους και έλη και είχε πολύ υγρασία, κουνούπια κλπ.

         Το δάσος δυτικά της Όρμας δεν ήταν πιο μαύρο από τα γύρω δάση για να το ονομάσουν Μαύρο δάσος (Τσ’ριν Όρμαν). Απεναντίας αν το επισκεφτεί κάποιος, θα διαπιστώσει την ύπαρξη πυκνού δάσους με δέντρα ίσια, πολύ ψηλά, μερικά από τα οποία είναι  ψηλότερα από δεκαπέντε μέτρα και πάχος γύρω στα 5 εκατοστά. Ένα από αυτά λέγεται Γιάσιμ ή Γιάσνικ και από αυτό έφτιαχναν οι ντόπιοι στυλιάρια. Ρώτησα μερικούς Ντόπιους, πως λέγεται στα ελληνικά, αλλά κανένας δεν ήξερε. Από τις ακρανιές, που επίσης υπάρχουν άφθονες, κατασκευάζονταν ακόντια. Στέκει επομένως η παράδοση που λέει ότι ήταν δάσος που προμήθευε σάρισες, ακόντια κλπ. τους αρχαίους Μακεδόνες. Αλλά και η λεγόμενη γέφυρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου δείχνει ότι η Δυτική Αλμωπία ήταν σημαντική για τους Μακεδόνες.

         Όταν η Ελλάδα προσάρτησε τη Μακεδονία, την μεν γέφυρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου την ονόμασε, όπως την ονόμαζε η τοπική παράδοση, γιατί δίπλα εγκαταστάθηκαν δυο προσφυγικά χωριά. Τα δε Πότσιπ και Τσάριν Όρμαν τα ελληνοποίησε, γιατί τα γύρω χωριά είναι γηγενή μακεδονικά. Οι Μακεδόνες πρέπει να διασώσουν μερικές παραδόσεις, γιατί σύντομα θα χαθούν. Για παράδειγμα το γεγονός ότι οι παλιότεροι την Παναγία την ονόμαζαν και Μούσα (με παχύ σ) και είναι το αντίστοιχο του «Παρθένος», που παραπέμπει στις Μούσες, τις θεές δηλαδή της μουσικής, του χορού  και της διασκέδασης και κατοικούσαν στα Πιέρια. Αυτό είναι άλλη μια ένδειξη, ότι οι παράδοση των σύγχρονων Μακεδόνων φτάνει μέχρι την εποχή των αρχαίων Μακεδόνων. Οι νεότεροι, όμως, Μακεδόνες το αγνοούν αυτό.

 Οι αρχαίοι Μακεδόνες ούτε μετακόμισαν αλλού, ούτε αφανίστηκαν. Τους μετέτρεψαν σε σκλάβους οι Ρωμαίοι κατακτητές και μετά τον 9^ο αιώνα τους μετονόμασαν σε Σλάβους.

Ιούλης 2021 Τραϊανός Πασόης