Σκάνδαλο Majoritas: To Μαξίμου χρησιμοποιεί ευαίσθητα προσωπικά μας δεδομένα για πολιτικές καμπάνιες

Σήμερα το Newsbomb.gr αποκαλύπτει την ύπαρξη μιας εταιρείας πολιτικής επικοινωνίας που κρυφά από το 2018 παρέχει υπηρεσίες στη Νέα Δημοκρατία, χρησιμοποιώντας μεταξύ άλλων για τις στρατηγικές πολιτικής στόχευσης ψηφοφόρων και ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα Ελλήνων πολιτών.

  Ο Ρουμάνος Lucian Despoiu θεωρείται ειδικός στη digital πολιτική επικοινωνία και εμφανίζεται ως ενορχηστρωτής επιτυχημένων πολιτικών εκστρατειών για πολιτικούς σε όλο τον κόσμο. Κατά τα λεγόμενά του έχει διεξάγει 25 πολιτικές καμπάνιες σε 15 χώρες, μέσω των δύο εταιρειών του, της Majoritas και της Kondiment. Ισχυρίζεται ότι έχει εργαστεί για πέντε προέδρους, εννέα πρωθυπουργούς, 20 κόμματα και διάφορους κρατικούς φορείς σε Ευρώπη, Αφρική, Ασία και Αμερική.

Στις χώρες που έχει δραστηριοποιηθεί ο Lucian Despoiu συγκαταλέγει και την Ελλάδα και εμφανίζει ως πελάτη του τη Νέα Δημοκρατία και τον Κυριάκο Μητσοτάκη.

Αλλά ο Lucian Despoiu και οι εταιρείες του δεν παρέχουν απλές υπηρεσίες πολιτικού marketing. Ειδικεύονται στην προσωποποιημένη στόχευση ψηφοφόρων μέσω ψηφιακών δεδομένων. Η πρακτική αυτή έγινε γνωστή από το σκάνδαλο της Cambridge Analytica, τη βρετανική εταιρεία πολιτικών συμβούλων που είχε αποκτήσει πρόσβαση στα δεδομένα εκατομμυρίων χρηστών του Facebook, γεγονός που τη βοήθησε να δημιουργήσει – μεταξύ άλλων- ολοκληρωμένα προφίλ ψηφοφόρων και να προωθήσει άκρως στοχευμένα μηνύματα πολιτικής διαφήμισης υπέρ των Ρεπουμπλικάνων στις εκλογές του 2016.

Ο Lucian Despoiu επικεφαλής της Majoritas

Η Cambridge Analytica καυχιόταν ότι είχε έως και 5.000 σημεία δεδομένων για κάθε ψηφοφόρο στις ΗΠΑ. Εφαρμόζοντας «ψυχογραφικές» στατιστικές αναλύσεις στο σύνολο των δεδομένων της, ισχυριζόταν ότι ήταν σε θέση να προσδιορίσει τον τύπο της προσωπικότητας των ατόμων και στη συνέχεια να δημιουργήσει στοχευμένα μηνύματα για να επηρεάσει τη συμπεριφορά τους.

Για παράδειγμα εάν σε κάποιον ψηφοφόρο άρεσε το ποδόσφαιρο και είχε σχολιάσει στο Facebook επανειλημμένα αγώνες ποδοσφαίρου ή ποδοσφαιριστές, αλγοριθμικά στον εν λόγω ψηφοφόρο στέλνονταν διαφημίσεις πολιτικών που τους έδειχναν να παρίστανται σε αθλητικά γεγονότα ή να εξασκούνται στο ποδόσφαιρο ή σε κάποιο άλλο σπορ. Έτσι, αυξάνονταν οι πιθανότητες οι εν λόγω πολιτικοί να καταστούν συμπαθείς στους ψηφοφόρους. Δηλαδή οι ψηφοφόροι χειραγωγούνταν.

Οι business της Majoritas

Η προσωποποιημένη στόχευση ψηφοφόρων είναι αυτό που πουλά ο Ρουμάνος Lucian Despoiu. Το διαφημίζει άλλωστε στην ιστοσελίδα της εταιρείας του Majoritas, όπου αναφέρει : «όσο περισσότερα προφίλ δυνητικών ψηφοφόρων δημιουργούνται, τόσο πιο διαφορετικές και στοχευμένες γίνονται οι επικοινωνιακές προσπάθειες. Μέσω των αναλυτικών στοιχείων, μπορείτε να δοκιμάσετε βασικά μηνύματα σε ένα δείγμα κοινού, προκειμένου να προσαρμόσετε περαιτέρω τη στρατηγική σας και να μεγιστοποιήσετε τον αντίκτυπο».

Και η Majoritas προσπαθεί με κάθε τρόπο να αποσαφηνίσει στην ιστοσελίδα της πως δεν κατέχει δεδομένα που συλλέγονται από το Google, το Facebook και το Twitter, ήτοι μέσα κοινωνικής δικτύωσης που μετά το σκάνδαλο της Cambridge Analytica έχουν θέσει περιορισμούς στην χρήση δεδομένων χρηστών για πολιτικές καμπάνιες.

Στη βάση αυτή αναφέρει πως η απόκτηση πρόσβασης σε νέα κανάλια διαδικτυακού μάρκετινγκ, που προσφέρονται από online publishers ιδιωτικών δικτύων, είναι ζωτικής σημασίας, καθώς ο εκάστοτε πολιτικός παράγοντας μπορεί να διατηρήσει την ιδιοκτησία των δεδομένων που δημιουργούνται από τους χρήστες (προφίλ) των εν λόγω πλατφορμών.

«Χρησιμοποιήστε την τεχνολογία για να μεγιστοποιήσετε τα αποτελέσματα από door-to-door εκστρατείες και να εντοπίσετε σίγουρους ψηφοφόρους, ψηφοφόρους που μπορείτε να προσελκύσετε, αλλά και ψηφοφόρους της αντιπολίτευσης», αναφέρει χαρακτηριστικά η Majoritas στην ιστοσελίδα της.

Η πλατφόρμα της Questia

Πως ο Lucian Despoiu και οι εταιρείες του Majoritas και Kondiment συλλέγουν δεδομένα χρηστών που αξιοποιούνται για πολιτική στόχευση; Με διάφορους τρόπους. Αν ανατρέξει κανείς σε δημοσιεύματα στο διαδίκτυο διαπιστώνει πως ο Ρουμάνος επιχειρηματίας κατηγορείται για εκτεταμένη χρήση δεδομένων χρηστών από μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ υπάρχουν και αναφορές που τον συσχετίζουν ακόμη και με χρήση των στοιχείων που είχε αποκτήσει η Cambridge Analytica από τη Facebook (σε εκλογές στην Αλβανία).

Μια ωστόσο πλατφόρμα με την οποία συνεργάζονται επίσημα η Majoritas και η Kondiment είναι εκείνη της ρουμανικής Questia, η οποία συστήνεται ως «διαδικτυακή κοινότητα της οποίας τα μέλη εκφράζουν τις απόψεις τους ελεύθερα και ειλικρινά» και η οποία «διεξάγει κοινωνιολογικές έρευνες και έρευνες αγοράς με τη βοήθεια των μελών της τα οποία ανταμείβει με πόντους και δωροεπιταγές για τις απαντήσεις τους».

Τι σχέση έχει ο Lucian Despoiu με την Questia; Άμεση. Επικεφαλής της Questia είναι ο Vlad Hatieganu, ο οποίος είναι managing partner της Majoritas Insights SRL Romania, συνεργάτης δηλαδή του Lucian Despoiu.

Γιατί αναφερόμαστε στην Questia; Διότι ο Lucian Despoiu και οι συνεργάτες του έχουν από το Μάρτιο του 2018 αναπτύξει στην Ελλάδα την πλατφόρμα Questia.gr και την αντίστοιχη σελίδα στο facebook, μέσω των οποίων αντλούν στοιχεία για τις έρευνες τους. Μάλιστα, προσελκύουν χρήστες χορηγώντας κουπόνια πληρωμής καυσίμων ύψους 250 ευρώ. Με αυτόν τον τρόπο ήδη οι followers της «Questia Greece - Winning Opinions» στο Facebook ξεπερνούν τους 4.400!

«Δεν προωθούμε, ούτε πουλάμε κάποιο προϊόν. Ενδιαφερόμαστε πραγματικά για τις απόψεις σας οι οποίες μας βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα τον κόσμο μας», αναφέρει χαρακτηριστικά η σελίδα της Questia Greece.

Αλλά ποιες είναι στην πραγματικότητα οι απόψεις που συλλέγει η Questia Greece από τους εγγεγραμμένους στην πλατφόρμα της χρήστες,;

Το δεύτερο ερωτηματολόγιο Ιανουαρίου 2023 που έστειλε στους εγγεγραμμένους χρήστες της η Questia είναι ενδεικτικό. Μεταξύ άλλων ρωτά τους χρήστες της πλατφόρμας για την γνωμοδότηση που εξέδωσε ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Ισίδωρος Ντογιάκος για τους ελέγχους της ΑΔΑΕ, θέλοντας να διερευνήσει σε ποιο βαθμό οι χρήστες είναι ενήμεροι.

Σε χθεσινό ερωτηματολόγιο που έστειλε στους χρήστες της η Questia, βολιδοσκοπεί το πως βλέπουν οι πολίτες τον πιθανό αποκλεισμό του Ηλία Κασιδιάρη από τις επικείμενες εκλογές. «Πιστεύετε ότι πρέπει να αποκλειστεί με νόμο η συμμετοχή του Κόμματος ΕΛΛΗΝΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ (Κασιδιάρης) στις ερχόμενες εκλογές;», ανέφερε σε μια εκ των ερωτήσεων.

Αλλά και τα ερωτηματολόγια που έστειλε η πλατφόρμα στους χρήστες της προ ολίγων εβδομάδων δείχνουν την στόχευση των ερωτήσεων της Questia. «Πως αξιολογείτε συνολικά το έργο της κυβέρνησης τη χρονιά που πέρασε;». «Στις επερχόμενες εθνικές εκλογές ποιο είναι για εσάς το πιο επιθυμητό από τα ακόλουθα 4 επιθυμητά σενάρια;». «Ποιο πιστεύετε πως θα είναι το αποτέλεσμα των εκλογών με την απλή αναλογική;» «Αν το δίλλημα των εκλογών είναι Μητσοτάκης ή Τσίπρας και δεν υπάρχει άλλη επιλογή πως τοποθετείστε;».

Εκτός από ενδείξεις εκλογικών αποτελεσμάτων η Questia «μετρά» και την απήχηση πολιτικών συνθημάτων - μηνυμάτων. Ενδεικτικό είναι το ερώτημα που έθεσε ξανά στο ερωτηματολόγιο του Δεκεμβρίου: «Εν όψει των εκλογών το κεντρικό σύνθημα της Νέας Δημοκρατίας είναι σταθερότητα και του ΣΥΡΙΖΑ δικαιοσύνη. Ανεξάρτητα με την κομματική σας προτίμηση, ποιο από τα δύο θεωρείτε σημαντικότερο για τη χώρα;».

Ακόμη και θέματα επικαιρότητας όπως η υπόθεση της Εύας Καϊλή περιλαμβάνονται στις πολιτικές μετρήσεις της Questia.

Παράνομη συλλογή δεδομένων

Είναι η δραστηριότητα της Questia στην Ελλάδα παράνομη; Ναι από πολλές απόψεις. Σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 5 του Νόμου 3603/2007, κάθε φορέας ή επιχείρηση δημοσκόπησης της ημεδαπής που αναλαμβάνει δημοσκοπήσεις ή κάθε άλλη έρευνα ή μέτρηση της κοινής γνώμης για λογαριασμό των φορέων του Δημοσίου ή του ευρύτερου δημόσιου τομέα, καθώς και των πολιτικών κομμάτων ή συνδυασμών, πρέπει να είναι εγγεγραμμένος στο Μητρώο Φορέων και Επιχειρήσεων Δημοσκοπήσεων του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης. Διαφορετικά οι δραστηριότητες του είναι παράνομες.

Η Questia παρά την πενταετή της παρουσία στην Ελλάδα δεν γράφθηκε ποτέ στο Μητρώο Φορέων και Επιχειρήσεων Δημοσκοπήσεων του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης.

Παρέχουν οι Ρουμάνοι απευθείας υπηρεσίες σε πολιτικά κόμματα; Οι συνδεδεμένες με την Questia ρουμανικές εταιρείες Majoritas και Kondiment παρέχουν υπηρεσίες στην Νέα Δημοκρατία. Άλλωστε η ίδια η Majoritas διαφήμιζε έως και τα μέσα του 2021 την παρουσία της στην Ελλάδα και το γεγονός ότι είχε επικουρήσει το κυβερνών κόμμα ώστε να κερδίσει τις εκλογές του 2019.

Αλλά εκτός από την παραβίαση του Νόμου 3603/2007, η παρουσία της Questia στην Ελλάδα ελέγχεται ως προς τη νομιμότητα της και στο σκέλος της συλλογής προσωπικών δεδομένων.

Και δεν το λέμε εμείς , αλλά η ίδια η Questia στα «ψιλά γράμματα», δηλαδή στην πολιτική απορρήτου που έχει αναρτήσει στο site της. Στην ενότητα «ποιες προσωπικές πληροφορίες χρησιμοποιεί η Questia» μεταξύ άλλων αναφέρονται τα εξής:

«Συγχρόνως, μερικές φορές, η Questia μπορεί να συλλέξει, όσον αφορά εσάς, και ειδικές κατηγορίες προσωπικών δεδομένων ("ευαίσθητα δεδομένα"). Τα ευαίσθητα δεδομένα αντιπροσωπεύουν τα προσωπικά δεδομένα που αποκαλύπτουν τη φυλετική ή εθνοτική καταγωγή, τις πολιτικές απόψεις, τις θρησκευτικές ή φιλοσοφικές πεποιθήσεις, την ποιότητα ως μέλος της κοινότητας, γενετικά δεδομένα, βιομετρικά δεδομένα, με σκοπό τη μοναδική αναγνώριση ενός φυσικού προσώπου, την κατάσταση της υγείας του ή τον πολιτικό προσανατολισμό του».

Αλλά τί αναφέρει η ρουμανική εταιρεία για τους σκοπούς για τους οποίους επεξεργάζεται τα προσωπικά δεδομένα; Όπως αναφέρει το κάνει για να έρευνες αγοράς και δημοσκοπήσεις σχετικά με διάφορα θέματα εθνικού και διεθνούς ενδιαφέροντος, για δραστηριότητες άμεσου marketing και για την εκτέλεση δραστηριοτήτων marketing ή δημοσιότητας γενικού τύπου.

Η πολιτική απορρήτου της Questia δίνει λοιπόν την εντύπωση στους χρήστες πως τα στοιχεία που παρέχουν στις έρευνες της εταιρείας χρησιμοποιούνται για product advertising και για στρατηγικές μάρκετινγκ. Σε καμία περίπτωση δεν αναφέρει πως τα δεδομένα διατίθενται για στρατηγικές πολιτικής στόχευσης ψηφοφόρων (political targeting).

«Θολά» είναι και όσα υποστηρίζει η εταιρεία για τους λόγους βάσει των οποίων επεξεργάζεται τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών. Ενδεικτικά σημειώνει τα εξής: «Τα προσωπικά σας δεδομένα υποβάλλονται σε επεξεργασία από την εταιρεία Questia για τους προαναφερθέντες σκοπούς, με βάση τη συγκατάθεσή σας, εάν μας έχει χορηγηθεί (για παράδειγμα: σε περίπτωση άμεσης εμπορίας ή λήψης αυτόματων αποφάσεων που έχουν νομικές συνέπειες ή σημαντικές παρεμφερείς συνέπειες και που δεν είναι απαραίτητη για την εκτέλεση οποιασδήποτε σύμβασης ή για την εκπλήρωση οποιασδήποτε νομικής υποχρέωσης) καθώς και βάσει αιτήματος τρίτου που ενδιαφέρεται για τις υπηρεσίες μας. Σε περίπτωση που τα δεδομένα σας μας είχαν παραδοθεί από τρίτο μέρος, στο οποίο δώσατε την έγκρισή σας για την αποστολή των δεδομένων σας στις εταιρείες που πραγματοποιούν έρευνες αγοράς ή έρευνες κοινής γνώμης».

Είναι όλα αυτά νόμιμα και συμβατά με τον Γενικό Κανονισμό για την Προστασία Δεδομένων 2016/679 της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή με τον ελληνικό νόμο 4624/2019 για τα προσωπικά δεδομένα; Αυτό είναι κάτι που πρέπει να αξιολογήσει πλέον η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ). Αν η δραστηριοποίηση της Questia και της Majoritas κριθούν ως μη σύννομες τότε η Ενωσιακή νομοθεσία προβλέπει πρόστιμα έως και 20 εκατ. ευρώ!

Οι σχέσεις με τη Νέα Δημοκρατία

Ο Lucian Despoiu διαφημίζει τα τελευταία χρόνια τις δραστηριότητες της Majoritas στην Ελλάδα και το γεγονός ότι βοήθησε να εκλεγεί κυβέρνηση η Νέα Δημοκρατία το καλοκαίρι του 2019.

Ο ίδιος ο Despoiu γνωρίζεται προσωπικά με τον υπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης Κυριάκο Πιερρακάκη, αλλά και με τον Θεόδωρο Λιβάνιο, τον υφυπουργό για τα Ειδικά Ψηφιακά Έργα. Λόγω της σχέσης αυτής οι Πιερρακάκης και Λιβάνιος είχαν κληθεί ως ομιλητές το 2018 σε συνέδριο της Majoritas Academy με τίτλο «Πώς μπορεί η τεχνολογία να επηρεάσει την πολιτική και δημόσια επικοινωνία;» (How can technology influence political and public communication?).

Ο υπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης Κυριάκος Πιερρακάκης (πηγή Majoritas)

O Θεόδωρος Λιβάνιος, υφυπουργός για τα Ειδικά Ψηφιακά Έργα (πηγή Majoritas)

Ενδιαφέρον έχει το γεγονός πως εκείνη την περίοδο ο Θόδωρος Λιβάνιος ήταν διευθυντής πληροφορικής της ΝΔ και εν συνεχεία επικεφαλής της ψηφιακής καμπάνιας των Ευρωεκλογών του Μαΐου 2019 και των εθνικών εκλογών του Ιουλίου 2019. Σήμερα ο κ. Λιβάνιος μαζί με τον Αμερικάνο επικοινωνιολόγο, γκουρού των εκλογικών αναμετρήσεων Σταν Γκρίνμπεργκ και τον Έλληνα επικοινωνιολόγο Έρικ Παρκς θεωρούνται «οι αιχμές του δόρατος» στην προεκλογική εκστρατεία της ΝΔ.

Σύμφωνα με διασταυρωμένες πληροφορίες, ο τρόπος με τον οποίο αξιοποιήθηκε η τεχνογνωσία της Majoritas στις εκλογές του 2019 είναι γνωστός στους κ.κ. Πιερρακάκη και Λιβάνιο, αλλά κυρίως στον Έρικ Παρκς.

Πρόσωπο με γνώση της εκλογικής εκστρατείας της ΝΔ το 2019 μας αποκάλυψε πως ο Lucian Despoiu είχε αρχίσει την προεργασία ήδη από το Μάρτιο του 2018, οπότε θυμάται τον Ρουμάνο να επισκέπτεται την Ελλάδα. Εκείνη τη χρονιά ο Despoiu ήρθε για meetings στην Αθήνα τόσο τον Απρίλιο, όσο και τον Σεπτέμβριο και το Δεκέμβριο. Αντίστοιχα το εκλογικό έτος 2019 ήρθε στην Αθήνα αρχικά τον Φεβρουάριο και το Μάιο και τον εκλογικό Ιούλιο έκατσε για να συντονίσει την καμπάνια της εταιρείας του για τη ΝΔ από τις 4 μέχρι και 8 Ιουλίου. Δηλαδή αποχώρησε μια ημέρα μετά τις νικητήριες εκλογές!

Αλλά η συνεργασία της Majoritas με την κυβέρνηση της ΝΔ δεν σταμάτησε. Κατά τις ίδιες πληροφορίες ο Lucian Despoiu βρέθηκε στην Ελλάδα επανειλημμένα το Σεπτέμβριο του 2019 (φέρεται να επισκέφθηκε και τη ΔΕΘ). Το 2020 βρέθηκε στην Αθήνα τουλάχιστον δύο φορές και συνδύασε business και pleasure, κάνοντας ολιγοήμερες διακοπές τον Ιούλιο. Επισκέψεις του Ρουμάνου φέρεται να έγιναν και το 2021.

Το 2022 επισκέφθηκε την Αθήνα για συναντήσεις τόσο το Φεβρουάριο όσο και τον Αύγουστο. Έκτοτε δεν γνωρίζουμε τις κινήσεις του. Αλλά γνωρίζουμε πως η ομάδα του Έρικ Πάρκς στο Μαξίμου έχει ενσωματώσει όλο το «know how» της Majoritas.

Πως πληρώνεται ο Ρουμάνος;

Τα ερωτήματα που ανακύπτουν από την δραστηριότητα του Lucian Despoiu στην Ελλάδα και τη σχέση του με τη Νέα Δημοκρατία είναι πολλά. Πέραν από τους συνειρμούς για τα mega data και τα ψηφιακά στοιχεία που μπορεί να χρησιμοποιηθούν από εταιρείες όπως η Majoritas, (π.χ. θυμίζουμε τις καταγγελίες για τα δεδομένα από το gov.gr ή την πλατφόρμα της Cisco για την τηλεκπαίδευση) για στοχευμένες πολιτικές καμπάνιες του, εύλογα εγείρεται και το θέμα των αμοιβών του Ρουμάνου.

Σύμφωνα με δημοσιεύματα στο διαδίκτυο για τις εκστρατείες που έχει τρέξει η Majoritas σε Ρουμανία, Αλβανία και Σερβία οι αμοιβές για τη συνδρομή της σε εκλογικές αναμετρήσεις ξεκινούν από 200.000 ευρώ και μπορούν να φθάσουν σε πολλά εκατομμύρια.

Εκτός από την αμφισβητούμενη νομιμότητα των δραστηριοτήτων της Majoritas και της Questia στην Ελλάδα , πρέπει να ξεκαθαρισθεί και το πως πληρώνονται για τις υπηρεσίες τους, είτε από το κυβερνών κόμμα, είτε από άλλους.

Το γεγονός ότι η χρηματοδότηση της Majoritas είναι διαρκής τεκμαίρεται από το ότι η Questia μοιράζει κουπόνια καυσίμων 250 ευρώ και 50 ευρώ σε μηνιαία και τακτική βάση. Πιο απλά, δεν θα μπορούσε η πλατφόρμα να αντιμετωπίσει τα αυξανόμενα έξοδα πουν καταγράφει από το 2018 έως και σήμερα λόγω της πολιτικής προσέλκυσης χρηστών, χωρίς να καλύπτει από κάποια άλλη πηγή εσόδων τουλάχιστον αυτή την δαπάνη.

Για αρχή και προκειμένου να υπάρξει διαφάνεια στη δραστηριότητα της Majoritas η Νέα Δημοκρατία θα πρέπει να τοποθετηθεί τόσο για τη σχέση της με τον Lucian Despoiu, όσο και για το ποιες υπηρεσίες παρέχει ο Ρουμάνος επικοινωνιολόγος και πως πληρώνεται για αυτές.