Για να κατανοήσεις την ιστορία ενός τόπου πρέπει πρώτα να σκύψεις στους ανθρώπους του. Στον ψυχισμό, στις αξίες, στη νοοτροπία, στον τρόπο σκέψης, στη συμπεριφορά, σε όλα εκείνα που ορίζουν τις ιδιαιτερότητες ενός λαού.
Για να κατανοήσεις την ιστορία μιας επανάστασης πρέπει πρώτα να αναζητήσεις τις αιτίες της. Και μετά να μάθεις αυτά που δεν προσέχουν οι πολλοί: όχι μόνο πώς έγινε και πώς εξελίχτηκε αλλά και τις πιο μικρές λεπτομέρειες, εκείνες που μπορεί να ορίζουν τελικά και την έκβασή της.
Να ξέρεις τι λογής αρματωσιές είχαν οι αντιμαχόμενες πλευρές, πώς πορεύονταν, ακόμη και τι ρούχα φορούσαν και τι εφόδια είχαν. Να ξέρεις την τεχνολογία και τον χειρισμό των οπλικών συστημάτων και να κατανοείς τις νοοτροπίες, τις εμπειρίες, τα συναισθήματα, την ψυχική σκευή των ανθρώπων.
Ενα παλιό ριζίτικο τραγούδι αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τον άνθρωπο που δημιούργησε μια από τις μεγαλύτερες και πιο εντυπωσιακές συλλογές ιστορικών όπλων στην Ελλάδα:
Των αντρειωμένων τ’ άρματα δεν πρέπει να πουλιούνται
μα πρέπει να γυαλίζονται στους τοίχους να κρεμνιούνται
να τα θωρούν οι γι-άλλοι νιοι, να τ’ αποκαμαρώνουν
κι αυτοί να κάμουν άρματα...
Ο λόγος για τον Ευτύχη Τζιρτζιλάκη, τον συλλέκτη και μελετητή της πολεμικής τεχνολογίας που κατάφερε να διασώσει και να συντηρήσει πολύτιμα τεκμήρια της ελληνικής ιστορίας και ιδιαίτερα της πατρίδας του, της Κρήτης: ντουφέκια, πιστόλες, γιαταγάνια, μαχαίρια και γενικά υλικό που χρησιμοποιήθηκε στις ατέλειωτες επαναστάσεις του 19ου αιώνα, από το 1821 μέχρι την ενσωμάτωση του νησιού στο νέο ελληνικό κράτος (1913).
O συλλέκτης Ευτύχης Τζιρτζιλάκης
Γεννημένος και μεγαλωμένος στην Αθήνα, γνώρισε τον τόπο της καταγωγής του στα μέσα της δεκαετίας του 1990, όταν επέστρεψε από τις σπουδές του στην Αγγλία κι έμαθε ότι τα όπλα που χάρισαν τη λευτεριά στο νησί βρίσκονταν διάσπαρτα στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, κυρίως σε ιδιωτικές συλλογές και σε παλαιοπωλεία της Ευρώπης και της Αμερικής!
Το περιεχόμενο του σακουλιού ενός πολεμιστή της εποχής
Τότε άκουσε το ριζίτικο, τότε περπάτησε στα μονοπάτια των χαΐνηδων, τότε γνώρισε τους τόπους της μνήμης. Ενας αιώνας είχε περάσει από τα χρόνια της τελευταίας επανάστασης, αλλά τα μεγάλα γεγονότα που καθόρισαν την ιστορία της νήσου και οδήγησαν στην απελευθέρωσή της ήταν διαρκώς παρόντα· στον λόγο των ανθρώπων, στους στίχους των ριζίτικων, στα μνημεία που έχουν στηθεί σε χωριά και σε πόλεις.
Στους τοίχους των καφενείων έβλεπες ακόμη την εικόνα του Δασκαλογιάννη δίπλα σε φωτογραφίες προγόνων και δεν ήταν λίγοι εκείνοι που διατηρούσαν τα θυμητάρια των παππούδων και των προπαππούδων τους ως κειμήλια ιερά.
Είκοσι πέντε χρόνια μετά την ουσιαστική γνωριμία του με τον τόπο των προγόνων, ο Ευτύχης έχει επαναπατρίσει εκατοντάδες όπλα-κειμήλια και έχει διασώσει σημαντικές μαρτυρίες όχι μόνο για την ιστορία τους αλλά και για τον τρόπο διεξαγωγής του πολέμου στα άγρια βουνά του νησιού, εκεί όπου μικρές ομάδες επαναστατών χωρίς συστηματική εκπαίδευση και χωρίς οργάνωση είχαν σταθεί αντάξια απέναντι σε καλά οργανωμένους και πλήρως εξοπλισμένους στρατούς.
Το ενδιαφέρον του συλλέκτη, όμως, δεν περιορίστηκε στον 19ο αιώνα, επεκτάθηκε και στα κατάλοιπα παλαιότερων εποχών, όπως τα δύσχρηστα αρκεβούζια (ντουφέκια με φιτίλι) που είχαν μείνει από την εποχή της Βενετοκρατίας και παρέμεναν φυλαγμένα για αιώνες στα σεντούκια των Κρητικών.
Το περιεχόμενο του «τσαγκαρευτικού» που βρισκόταν μέσα στο σακούλι των πολεμιστών. Περιείχε υλικά και εργαλεία για την επισκευή των στιβανιών
Διακόσια εννιά αντιπροσωπευτικά αντικείμενα από τη συλλογή του Ευτύχη Τζιρτζιλάκη εκτίθενται στη Δημοτική Πινακοθήκη Μαλεβιζίου, στην Τύλισο Ηρακλείου, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων που αποφάσισε και υλοποιεί ο περιφερειακός αυτός δήμος για τα 200 χρόνια από την έναρξη της μεγάλης Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Κατά γενική ομολογία πρόκειται για ένα από τα ουσιαστικότερα γεγονότα της 200ετηρίδας σε πανελλαδικό επίπεδο!
Τελεί υπό την αιγίδα της Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου και υποστηρίζεται από την Περιφέρεια Κρήτης. Από τον επόμενο μήνα αναμένεται να μεταφερθεί και σε άλλες πόλεις του νησιού – στο Ρέθυμνο και στα Χανιά. Εντυπωσιακός είναι και ο συλλεκτικός πολυτελής τόμος-κατάλογος της έκθεσης με τίτλο «Των αντρειωμένων τ’ άρματα», με πρόλογο της κυρίας Σακελλαροπούλου, του περιφερειάρχη Κρήτης Στ. Αρναουτάκη, του δημάρχου Μαλεβιζίου Μενέλαου Μποκέα, του Ηρακλή Πυργιανάκη και του γράφοντος.
Τέσσερις διαφορετικοί τύποι κρητικών μαχαιριών με ασημένιες θήκες
Η Επανάσταση του 1821 ξεκίνησε στην Κρήτη χωρίς προετοιμασία, χωρίς εφόδια και, κυρίως, χωρίς όπλα. Μόλις 800 είχαν οι Σφακιανοί και άλλα 400 οι ορεσίβιοι των άλλων επαρχιών της δυτικής Κρήτης. Κάτω από τέτοιες συνθήκες κάθε σκέψη για ξεσηκωμό φαινόταν αδιανόητη. Κι όμως... «Φαινόμενον μοναδικόν εις όλην την ιστορίαν του Ελληνικού αγώνος» χαρακτηρίζει ο ακαδημαϊκός Διονύσιος Κόκκινος την επανάσταση στην Κρήτη και «έγερσιν αλυσοδεμένου τιτάνος, με μόνην δύναμιν την ελληνικήν του συνείδησιν, την ζωτικότητα, την φιλοτιμίαν και την οργήν του».
Αυτοσχέδια ήταν τα πρώτα όπλα των Κρητικών. Πρωτόγονα. Πέτρες και ξύλα. Ακόμη κι αυτά τα πρωτόγονα όπλα κατάφερε ο παθιασμένος συλλέκτης να συμπεριλάβει στη συλλογή του. Χουρχούδες και ξύλινα σπαθιά, τα περίφημα «σπαθοράβδια», όπλα φονικά, φτιαγμένα με σκληρό ξύλο. Ανακάλυψε τα τελευταία παραπεταμένα ή ξεχασμένα κομμάτια και παράλληλα αναζήτησε τους τελευταίους μαστόρους που γνώριζαν να τα φτιάχνουν.
Ιδιαίτερη θέση στην έκθεση και στον τόμο «Των αντρειωμένων τ’ άρματα» κατέχουν τα όπλα που κατασκευάζονταν σε τοπικά εργαστήρια, κεφάλαιο άγνωστο μέχρι σήμερα. Οι ντόπιοι τεχνίτες, μουσουλμάνοι και χριστιανοί, κατάφεραν να προσαρμόσουν την τεχνολογία του πολέμου στις συνθήκες του νησιού, να κατασκευάσουν όπλα χρησιμοποιώντας εισαγόμενα εξαρτήματα και να δημιουργήσουν μια σπουδαία παράδοση.
Σημειωτέον ότι οι οθωμανικές αρχές απαγόρευαν αυστηρά στους χριστιανούς να ασκούν την τέχνη του οπλοποιού. Τα διακοσμητικά μοτίβα των κρητικών όπλων αποτελούν αληθινή πρόκληση για την ελληνική λαογραφία! Σύμβολα και χαράγματα στο ασήμι, ονόματα κατόχων και χρονολογίες δίνουν ανάγλυφες εικόνες για την τοπική βιοτεχνία και αποτελούν πολύτιμες μαρτυρίες για τη νοοτροπία και την αισθητική των Κρητικών εκείνης της εποχής.
📌 Η έκθεση με τα 209 αντικείμενα και όπλα-κειμήλια φιλοξενείται στη Δημοτική Πινακοθήκη Μαλεβιζίου. Θα μεταφερθεί στο Ρέθυμνο και τα Χανιά από τον Απρίλιο.
Πηγή: efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου