Με τις νέες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες που δημιούργησε η πανδημία COVID-19 για τα νέα ζευγάρια, ο ρόλος της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΕΑΙΥΑ) καθίσταται ολοένα πιο σημαντικός, ώστε το αγαθό της οικογένειας να προσφέρεται με όσο το δυνατόν λιγότερα εμπόδια στους ανθρώπους που επιθυμούν να γίνουν γονείς.
Τα τρέχοντα θέματα της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, παρουσιάζει στη συνέντευξη Τύπου ο πρόεδρος του Εποπτικού Συμβουλίου της ΕΑΙΥΑ, Νικόλαος Βραχνής, Αναπληρωτής καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ και επισκέπτης καθηγητής Μαιευτικής και Ιατρικής Εμβρύου Πανεπιστημίου Saint George’s στο Λονδίνο.Η ΕΑΙΥΑ είναι επιφορτισμένη με την αδειοδότηση και εποπτεία των Μονάδων Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΜΙΥΑ) και των Τραπεζών Κρυοσυντήρησης (ΤΚ), πραγματοποιεί ελέγχους, κάνει συστάσεις, συγκεντρώνει στατιστικά στοιχεία και γενικά χαρτογραφεί και κυρίως διασφαλίζει τη σωστή λειτουργία του πεδίου της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στη χώρα μας. Στη χώρα μας λειτουργούν 59 μονάδες ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, μαζί με τις τράπεζες κρυοσυντήρησης εκεί όπου γυναίκες και ζευγάρια μπορούν να διατηρήσουν σε κρυοσυντήρηση γενετικό υλικό (ωάρια, ωοθηκικό ιστό και σπέρμα,) ή έμβρυα. Το κοινό πλαίσιο λειτουργίας των Μονάδων Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΜΙΥΑ) και των Τραπεζών Κρυοσυντήρησης (ΤΚ) διασφαλίζει πρωτίστως τις γυναίκες και τα ζευγάρια που επιθυμούν να αποκτήσουν παιδί ότι οι υπηρεσίες που λαμβάνουν είναι ασφαλείς και αξιόπιστες.
Στην COVID εποχή
Η Εθνική Αρχή Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής με τη νέα της σύνθεση ξεκίνησε το έργο της τον Μάιο 2021. Μέσα σε αυτούς τους μήνες, η Αρχή εξέδωσε σύσταση για τον εμβολιασμό αλλά και τον εμβολιασμό με αναμνηστική δόση κατά της CΟVID-19, σε άτομα που θα ξεκινήσουν θεραπεία ή βρίσκονται σε διαδικασία Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής και οι συστάσεις αυτές βρίσκονται στην ιστοσελίδα www.eaiya.gr.
Επιπλέον, η Αρχή γνωμοδότησε στο Υπουργείο Υγείας και θεσμοθετήθηκε με το Ν. 4812/2021 η προσαύξηση ηλικιακού ορίου, σύμφωνα με τον οποίο για την εφαρμογή μεθόδου ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής σε γυναίκα άνω των 50ετών και μέχρι την ηλικία των 52 ετών απαιτείται άδεια της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. Για τη χορήγηση αυτής της άδειας, η Αρχή εξέδωσε οδηγία για τα απαιτούμενα δικαιολογητικά. Στο πλαίσιο της οδηγίας αυτής, η ΕΑΙΥΑ έχει χορηγήσει περισσότερες από 200 άδειες για εφαρμογή μεθόδου ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής σε γυναίκα άνω των 50ετών, σύμφωνα με τον Ν. 4812/2021.
Μέσα στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της, η ΕΑΙΥΑ συνέλεξε από τις Μονάδες Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής στατιστικά στοιχεία εφαρμογής μεθόδων ΙΥΑ για το έτος 2018, τα οποία δημοσίευσε στον αντίστοιχο Ευρωπαϊκό φορέα (ESHRE) για την ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.
Επίσης, η ΕΑΙΥΑ δημοσίευσε τον Νοέμβριο του 2021 οδηγία σχετικά με την τύχη (και ιδίως την καταστροφή) του γεννητικού υλικού, στην οποία γίνεται διάκριση των επιμέρους περιπτώσεων, στις οποίες μπορεί να ανακύψουν ζητήματα ως προς την τύχη και ιδίως την καταστροφή του γεννητικού υλικού και διευκρινίζεται η διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί ανάλογα με την εκάστοτε περίπτωση. Η ΕΑΙΥΑ έχει χορηγήσει μέχρι σήμερα περισσότερες από 100 άδειες καταστροφής γεννητικού υλικού.
Παράλληλα, από την έναρξη λειτουργίας της Αρχής τον Μάϊο του 2021, το Εποπτικό Συμβούλιο έχει διεκπεραιώσει περισσότερα από 360 αιτήματα για προεμφυτευτική διάγνωση, χωρίς καθυστερήσεις, διευκολύνοντας με τον τρόπο αυτό και τους θεράποντες ιατρούς αναπαραγωγής και τα ζευγάρια που με βάση το νομοθετικό πλαίσιο πληρούν τις προϋποθέσεις για προεμφυτευτική γενετική διάγνωση. Η προεμφυτευτική γενετική διάγνωση (Preimplantation Genetic Diagnosis) είναι μια μέθοδος με την οποία είναι δυνατή η διάγνωση μιας χρωμοσωμικής ανωμαλίας ή ενός γενετικού νοσήματος σε ένα κύτταρο ή σε μερικά κύτταρα τα οποία απομονώνονται από ένα έμβρυο πριν από την εμφύτευσή του στη μήτρα έπειτα από διαδικασία εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Επιπλέον, η Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της -με στόχο τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των τεχνικών υποβοηθούμενης αναπαραγωγής- σύμφωνα με το άρθρο 20 παρ. 1 στ. δ’, Ν. 3305/2005, εγκρίνει τα πρωτόκολλα για τη διενέργεια έρευνας σε γαµέτες και γονιµοποιηµένα ωάρια είτε αυτά χρησιµοποιηθούν για την επίτευξη εγκυµοσύνης είτε όχι, σύµφωνα µε τα άρθρα 11 και 12 του ως άνω Νόμου. Για το σκοπό αυτό, συστάθηκε στην Αρχή η Επιτροπή Βιοηθικής της Έρευνας, η οποία εισηγείται προς το Εποπτικό Συμβούλιο σχετικά με τα πρωτόκολλα. Επίσης για τη διευκόλυνση της διαδικασίας αδειοδότησης για τη διενέργεια έρευνας η Αρχή εξέδωσε ανακοίνωση με τα ελάχιστα προαπαιτούμενα για την έγκριση επιστημονικής μελέτης από την Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. Με τον τρόπο αυτό, οι ερευνητές έχουν άμεση πρόσβαση στις οδηγίες και καταθέτουν τα ερευνητικά τους πρωτόκολλα σύμφωνα με τις υποδείξεις της Αρχής ώστε να μην υπάρχουν καθυστερήσεις στην έγκριση των μελετών τους.
Επίσης, με την ολοκλήρωση του πρώτου 6μηνου λειτουργίας της η ΕΑΙΥΑ έχει πραγματοποιήσει αυτοψίες σε Μονάδες Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής και Τράπεζες Κρυοσυντήρησης και έχει χορηγήσει δύο νέες άδειες ίδρυσης και λειτουργίας Τράπεζας Κρυοσυντήρησης, μία άδεια ίδρυσης και λειτουργίας Μονάδας Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής και ΤΚ, τέσσερις ανανεώσεις άδειας λειτουργίας ΤΚ και τρεις ανανεώσεις ΜΙΥΑ. Επιπρόσθετα, στο εξάμηνο της λειτουργίας της από τον περασμένο Μάιο, έχει δεχτεί και επεξεργαστεί περισσότερα από 1.800 αιτήματα Μονάδων και πολιτών, τα οποία διεκπεραιώνονται με ικανούς ρυθμούς.
Ιατρικός τουρισμός
Η αύξηση του ανώτατου επιτρεπόμενου ορίου ηλικίας για να υποβληθεί μια γυναίκα σε ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή από τα 50 στα 52 έτη, με γνωμοδότηση της Αρχής ενισχύει τον ιατρικό τουρισμό της χώρας μας, καθιστώντας το περιβάλλον στην Ελλάδα εξαιρετικά φιλικό για τα υπογόνιμα ζευγάρια που ταξιδεύουν στην πατρίδα μας από άλλες χώρες του κόσμου προκειμένου να αποκτήσουν παιδί. Το νομοθετικό πλαίσιο στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες αποκλείει από τις θεραπείες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής γυναίκες ηλικίας μεγαλύτερης των 45 ετών. Χώρες όπως η Ισπανία και η Κύπρος που πρωτοστατούν στον Ιατρικό Τουρισμό στον τομέα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής έχουν αναθεωρήσει το νομοθετικό τους πλαίσιο αυξάνοντας το όριο ηλικίας στα 50 έτη και συνεχίζουν να το αυξάνουν. Η Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής γνωμοδότησε στην ηγεσία του υπουργείου Υγείας και πρότεινε ειδική τροπολογία του νόμου αυξάνοντας το όριο ηλικίας στη χώρα μας από τα 50 στα 52 έτη, κατόπιν χορηγήσεως ειδικής άδειας από το Εποπτικό Συμβούλιο της Αρχής, γεγονός που σε συνδυασμό με το υπόλοιπο νομοθετικό πλαίσιο και την παροχή ιατρικών υπηρεσιών στον κλάδο έχει θετικό αντίκτυπο στον ιατρικό τουρισμό.
Πόσα παιδιά γεννιούνται κάθε χρόνο στην Ελλάδα από τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής
Τα διαθέσιμα δεδομένα δείχνουν ότι τα τελευταία 40 χρόνια, έχουν γεννηθεί παγκοσμίως 8 εκατ. παιδιά με τις μεθόδους της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Κάθε χρόνο πραγματοποιούνται ανά τον κόσμο περίπου 2,5 εκατ. κύκλοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και γεννιούνται περίπου 500.000 παιδιά. Στην Ελλάδα τα επίσημα δεδομένα του 2018 που κατέθεσε η Εθνική Αρχή στον Ευρωπαϊκό Φορέα ESHRE, έδειξαν ότι έγιναν περισσότεροι από 15.000 κύκλοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και γεννήθηκαν περισσότερα από 2.500 παιδιά.
Το νομικό πλαίσιο
Το νομικό πλαίσιο, που ισχύει στην ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή είναι ευνοϊκό στην Ελλάδα και για αυτό θεωρείται αρωγός του Ιατρικού τουρισμού. Οι σχετικές διατάξεις περιλαμβάνουν τα εξής:
Ανωνυμία δότη/δότριας γεννητικού υλικού: Ούτε το τέκνο και οι «κοινωνικοί» του γονείς μπορούν να μάθουν την ταυτότητα του δότη (ΑΚ 1460 παρ. 1), αλλά ούτε και ο δότης μπορεί να μάθει την ταυτότητα του τέκνου και της «κοινωνικής» του οικογένειας (ΑΚ 1460 παρ. 2). Τα δίκαια των περισσότερων χωρών διεθνώς έχουν υιοθετήσει το σύστημα της ανωνυμίας του τρίτου δότη γεννητικού υλικού (Ελλάδα, Γαλλία). Υπάρχουν όμως και χώρες όπου οι δότες είναι επώνυμοι (Ηνωμένο Βασίλειο, Ολλανδία, Σουηδία) αλλά και χώρες που ακολουθούν ένα μεικτό σύστημα (Ισλανδία).
Παρένθετη μητρότητα: Πρόκειται για την περίπτωση ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής κατά την οποία µία γυναίκα κυοφορεί και γεννά (φέρουσα ή κυοφόρος), ύστερα από εξωσωµατική γονιµοποίηση και µεταφορά γονιµοποιηµένων ωαρίων, µε χρήση ωαρίου ξένου προς την ίδια, για λογαριασµό µίας άλλης γυναίκας, η οποία επιθυµεί να αποκτήσει παιδί αλλά αδυνατεί να κυοφορήσει για ιατρικούς λόγους. Το όριο ηλικίας για την παρένθετη (που θα κυοφορήσει) διαμορφώνεται στα 45 έτη ενώ για την βιολογική μητέρα που θα τεκνοποιήσει είτε με δικά της ωάρια είτε με δωρεά ωαρίων το όριο ηλικίας είναι σήμερα τα 52 έτη. Σημειώνεται ότι υπάρχουν χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία, όπου απαγορεύεται η παρένθετη μητρότητα από τη νομοθεσία.
Ηλικιακό όριο εφαρμογής μεθόδου ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής: Οι µέθοδοι Ι.Υ.Α. εφαρµόζονται σε ενήλικα πρόσωπα µέχρι την ηλικία φυσικής ικανότητας αναπαραγωγής του υποβοηθούµενου προσώπου. Σε περίπτωση που το υποβοηθούµενο πρόσωπο είναι γυναίκα, ως ηλικία φυσικής ικανότητας αναπαραγωγής νοείται το πεντηκοστό έτος. Σύμφωνα με το άρθρο τρίτο του Ν. 4812/2021 (ΦΕΚ 110/Α/30.06.2021), «για χρονικό διάστημα δύο (2) ετών από τη δημοσίευση του νόμου, ήτοι μέχρι 30.06.2023, μετά από αιτιολογημένη σύμφωνη γνώμη της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, το κατά το άρθρο 4 του ν. 3305/2005 (Α’ 17) ηλικιακό όριο της επιτρεπτής διενέργειας υποβοηθούμενης αναπαραγωγής σε περίπτωση που το υποβοηθούμενο πρόσωπο είναι γυναίκα, δύναται να προσαυξάνεται κατά δύο (2) έτη, δηλαδή μέχρι το πεντηκοστό δεύτερο (52ο) έτος της ηλικίας συμπληρωμένο». Πρακτικά μια γυναίκα μπορεί να υποβληθεί σε ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή μέχρι και την ημέρα των γενεθλίων της που «κλείνει» τα 52 χρόνια. Στον αντίποδα, στην Αυστραλία, τον Καναδά, την Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, η ευθύνη για την αποδοχή της όποιας ηλικίας της γυναίκας που πρόκειται να υποβληθεί σε εξωσωματική γονιμοποίηση ανήκει στον γιατρό που παίρνει την απόφασή του σύμφωνα με το επιτρεπτό της συνολικής εικόνας της υγείας της.
Γυναίκα χωρίς σύντροφο κατά τη χρονική περίοδο που αναζητά ΙΥΑ: Στην Ελλάδα μια γυναίκα χωρίς σύντροφο μπορεί να ζητήσει την εφαρμογή μεθόδων Ι.Υ.Α., όπως και στη Μ. Βρετανία. Αντιθέτως, ο Γάλλος νομοθέτης δεν αναγνωρίζει τη de facto οικογένεια και αυτό επιβεβαιώνεται κυρίως από το γεγονός ότι δεν αναγνωρίζει δικαίωμα προσφυγής σε μεθόδους ιατρικά υποβοηθούμενης αναπαραγωγής σε μοναχικά άτομα, και επομένως ούτε σε μοναχικές γυναίκες.
Αριθμητικός περιορισμός ως προς τα τέκνα που μπορούν να γεννηθούν από ένα δότη: Στις περισσότερες χώρες υπάρχει αριθμητικός περιορισμός ως προς τα τέκνα που επιτρέπεται να γεννηθούν με το γεννητικό υλικό του ίδιου δότη, όπως και στην Ελλάδα που το ανώτατο όριο διαμορφώνεται στα 10. Εξαίρεση αποτελούν η Ιρλανδία και η Σουηδία, όπου δεν προβλέπεται κανένας αριθμητικός περιορισμός.
Προϋποθέσεις κρυοσυντήρησης γεννητικού υλικού: Στην Ελλάδα ορίζονται με ακρίβεια στο νόμο οι σκοποί της κρυοσυντήρησης του γεννητικού υλικού, που θεωρείται μέθοδος Ι.Υ.Α. και ως τέτοιοι αναφέρονται: (α) η διαφύλαξη και μελλοντική χρήση του σε μεθόδους Ι.Υ.Α., (β) η αξιοποίησή του για ερευνητικούς σκοπούς και (γ) η εξυπηρέτηση θεραπευτικών σκοπών. Η ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή (τεχνητή γονιμοποίηση) επιτρέπεται μόνο για να αντιμετωπίζεται η αδυναμία απόκτησης τέκνων με φυσικό τρόπο ή για να αποφεύγεται η μετάδοση στο τέκνο σοβαρής ασθένειας. Η υποβοήθηση αυτή επιτρέπεται μέχρι την ηλικία φυσικής ικανότητας αναπαραγωγής του υποβοηθούμενου προσώπου.
Διάρκεια κρυοσυντήρησης γεννητικού υλικού: Στην Ελλάδα, η κρυοσυντήρηση γεννητικού υλικού για προσωπική χρήση προβλέπεται για χρονικό διάστημα πέντε ετών, με δυνατότητα παράτασης για άλλα είκοσι έτη (το ανώτατο όριο διαμορφώνεται στα 25 έτη). Ο Γάλλος νομοθέτης δεν προβλέπει μέγιστη διάρκεια κρυοσυντήρησης για τα ωάρια, γεγονός που σημαίνει ότι θεωρητικά μπορούν να συντηρηθούν για όσο χρονικό διάστημα επιθυμεί η υποβοηθούμενη γυναίκα. Γενικός χρονικός περιορισμός υπάρχει και στη Μ. Βρετανία, όπου η κρυοσυντήρηση -αν δεν οριστεί μικρότερο χρονικό διάστημα από την ίδια την ασθενή- γίνεται για 10 έτη, με δυνατότητα παράτασης, όχι όμως για διάστημα μεγαλύτερο των 55 ετών. Στην Ιταλία, ο χρόνος κρυοσυντήρησης των ωαρίων είναι θέμα συμφωνίας με τη γυναίκα που παρείχε τα ωάρια, ενώ στην Ιρλανδία ο χρόνος προσδιορίζεται από κάθε κλινική.
Η Αρχή λοιπόν, πιστή στο έργο της χαρτογραφεί και διασφαλίζει την εύρυθμη λειτουργία του πεδίου της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στη χώρα μας και προσκάλεσε τις επιμέρους Μονάδες Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής και τις Τράπεζες Κρυοσυντήρησης, σε επιστημονική εκδήλωση, το Σάββατο 18 Δεκεμβρίου 2021, ώρα 17:00, στο Μέγαρο της Παλαιάς Βουλής, επί της οδού Σταδίου 13.
Στην εκδήλωση θα συμμετάσχουν τα Μέλη του Εποπτικού Συμβουλίου της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής και οι Επιστημονικοί Υπεύθυνοι των Μονάδων Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής και των Τραπεζών Κρυοσυντήρησης.
Θέματα που θα αποτελέσουν αντικείμενο της παρουσίασης των Επιστημονικών Υπευθύνων ΜΙΥΑ & ΤΚ κατά την εκδήλωση περιλαμβάνουν: παρουσίαση ιατρικών, εμβρυολογικών και γενετικών εξελίξεων στην ΙΥΑ που χρειάζονται σύσταση ή οδηγία από την Αρχή, ρυθμίσεις ή τροποποιήσεις του νομοθετικού πλαισίου, καθώς και θέματα δεοντολογίας, έγκρισης ερευνητικών πρωτοκόλλων, ή συλλογή και στατιστική επεξεργασία των δεδομένων των επιμέρους Μονάδων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου