Το τελευταίο χρονικό διάστημα , υπάρχουν αρκετές διαμάχες μεταξ'υ Β'ορειας Μακεδονίας και Βουλγαρίας , κυρίως για το θέμα της γλώσσας. Ο Τύπος της Β. Μακεδονίας κάνει αρκετές ιστορικές αναφορές , από την δική του σκοπιά φυσικά ,για διάφορα ιστορικά ζητήματα. Εφημερίδα σε πρόσφατο δημοσίευμά της υποστηρίζει ότι η διχοτόμηση , όπως την ονομάζει ,της Μακεδονίας έγινε στα Σκόπια και όχι στο Βουκουρέστι.
Darko JANEVSKI
Τα ιστορικά στοιχεία λένε ότι η διχοτόμηση της Μακεδονίας το 1913 έγινε στο Βουκουρέστι. Αυτή τη μέρα (βλ. σύνδεσμο στο τέλος του κειμένου) Φαίνεται όμως ότι τα σύνορα χαράχτηκαν λίγες εβδομάδες πριν, σε μια συνάντηση μεταξύ του Έλληνα και Σέρβου πρωθυπουργού, Ελεύθερου Βενιζέλου και Νίκολα Πάσιτς, σε βαγόνι τρένου στο τότε σιδηροδρομικός σταθμός στα Σκόπια
Στις αρχές Ιουλίου 1913, στο Βελιγράδι, την Αθήνα και το Βουκουρέστι, οι επιτυχίες στον Β' Βαλκανικό Πόλεμο ήδη γιορτάζονταν ευρέως και στις ελληνικές και σερβικές πρωτεύουσες σχεδιάζονταν γρήγορα οι χάρτες για το ποιος από αυτούς θα καταλάμβανε πώς. μεγάλο μέρος της Μακεδονίας. Από τα διαθέσιμα στοιχεία για αυτήν την περίοδο, φαίνεται λίγο πολύ δυνατό να συνθέσουμε μια εικόνα των γεγονότων του Ιουλίου 1913 που προηγήθηκαν της τελικής πράξης – της σύναψης της Συνθήκης του Βουκουρεστίου, η οποία οριστικοποίησε τη διχοτόμηση. Ωστόσο, φαίνεται ότι υπάρχουν μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία με τα οποία δεν έχει ακόμη ασχοληθεί η ιστορία μας για να ολοκληρώσει το μωσαϊκό αυτών των γεγονότων.
Μία από αυτές τις εικόνες που λείπουν είναι η συνάντηση του Έλληνα πρωθυπουργού Ελεύθερου Βενιζέλου με τον Πρωθυπουργό της Σερβίας Νίκολα Πάσιτς στο κέντρο των Σκοπίων στις 3 Ιουλίου 1913, κατά την οποία χαράχτηκαν τα σύνορα της διχοτομημένης Μακεδονίας.
Συνάντηση σε βαγόνι
Τα Σκόπια ήταν υπό σερβικό έλεγχο εκείνη την περίοδο και ο Βενιζέλος έφτασε στις 2 Ιουλίου. Δεν υπάρχουν πληροφορίες για το ποιος τον υποδέχτηκε και πού έμεινε και το βράδυ του παρέθεσε δείπνο στο τότε αξιωματικό (όχι το Αξιωματικό που κατέρρευσε κατά τον σεισμό του 1963) από τον Σέρβο στρατηγό Μίσιτς. Ο στρατηγός ξεκίνησε το δείπνο με πρόποση προς τιμήν του Έλληνα βασιλιά και του ελληνικού στρατού (τότε ο ελληνικός στρατός βρισκόταν ήδη στη Δοϊράν και στις 6 Ιουλίου μπήκε στο Νεβροκόπ, τη γενέτειρα του Μπόρις Σαράφοφ). Ο Βενιζέλος απάντησε με τη δική του πρόποση προς τιμήν του βασιλιά της Σερβίας και του σερβικού στρατού που «εξέπληξε τον κόσμο με τον ηρωισμό του».
Την επόμενη μέρα, 3 Ιουλίου, ο Πρωθυπουργός της Σερβίας Νίκολα Πάσιτς έφτασε στα Σκόπια. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ των «Πολιτικών» του Βελιγραδίου της Πέμπτης 4 Ιουλίου 1913, ο Πάσιτς έφτασε στα Σκόπια με το πρωινό τρένο. Τον Πάσιτς συνόδευαν ο Έλληνας βουλευτής στο Βελιγράδι, Αλεξανδροπόλους, και επιπλέον μέλη της σερβικής αντιπροσωπείας ήταν ο Σέρβος βουλευτής, δηλαδή ο πρέσβης στη Σόφια, Δρ. Miroslav Spalajkovic και ο Dr. Sainovic, επικεφαλής του πολιτικού τμήματος της κυβέρνησης της Σερβίας. .
Οι δύο πρωθυπουργοί συναντήθηκαν στον σιδηροδρομικό σταθμό των Σκοπίων, που εκείνη την ώρα έμοιαζε τελείως διαφορετικός, και είχαν μεγάλη συνομιλία σε ένα από τα βαγόνια. Μετά τη συνάντηση, ο Βενιζέλος αναχώρησε πρώτος, στη 13:00, ταξιδεύοντας με τρένο για τη Θεσσαλονίκη, η οποία βρισκόταν υπό τον πλήρη έλεγχο των Ελλήνων για περισσότερο από μισό χρόνο. Στη συνέχεια ο Πάσιτς έφυγε και από τα Σκόπια. Σύμφωνα με δημοσιεύματα από τις 5 Ιουλίου, ο Πάσιτς έφτασε στο Βελιγράδι στις 4 Ιουλίου στις 12:35, αλλά δεν υπάρχουν πληροφορίες για το γιατί ταξίδεψε από τα Σκόπια στο Βελιγράδι για σχεδόν 24 ώρες.
Την επομένη της συνάντησης, στις 4 Ιουλίου, το Γραφείο Τύπου της Σερβίας εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία ζήτησε επίσημη δήλωση από τα Σκόπια και ανέφερε:
«Σήμερα το πρωί (εννοεί 3 Ιουλίου μ.Χ.) στα Σκόπια συνάντησαν τον κ. Πάσιτς και ο κ. Βενιζέλος. Οι δύο υπουργοί-πρόεδροι αντάλλαξαν απόψεις για όλα τα θέματα που βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη και ενδιαφέρουν τα κράτη. Οι αρχηγοί των κυβερνήσεων βρήκαν πλήρη συμφωνία στις απόψεις τους».
Δεν χρειάζονται πολλά για να μαντέψουμε τι ήταν στην ημερήσια διάταξη. Για τις δύο χώρες εκείνες τις μέρες, το πιο σημαντικό ήταν να οριστικοποιηθεί η διχοτόμηση της Μακεδονίας με τρόπο που δεν θα προκαλούσε διαφωνίες μεταξύ τους και με τρόπο που θα τους επέτρεπε να βάλουν τη Βουλγαρία σε ένα τετελεσμένο γεγονός στο Βουκουρέστι. Η ίδια η ανακοίνωση στην οποία λέγεται ότι οι δύο πρωθυπουργοί «βρήκαν πλήρη συμφωνία» δείχνει ότι δεν διαπραγματεύτηκαν καν τη διχοτόμηση της πΓΔΜ, αλλά απλώς διαπίστωσαν ότι δεν υπάρχουν διαφορές μεταξύ τους στα χαραγμένα σύνορα! Το άλλο μέρος του χρόνου δεν αφιερώθηκε στην αμοιβαία οριοθέτηση, αλλά στη δημιουργία των συνόρων μεταξύ Σερβίας και Ελλάδας από τη μια και Βουλγαρίας από την άλλη.
Αθήνα και Βελιγράδι ήταν ικανοποιημένοι και πριν από το Βουκουρέστι
Αμέσως μετά την επιστροφή του στο Βελιγράδι και τη σύντομη ανάπαυση, ο Πάσιτς πήγε στον Σέρβο βασιλιά και στη συνέχεια σε συνεδρίαση της σερβικής κυβέρνησης που κράτησε μέχρι τις 7:00 μ.μ. Από τη συνεδρίαση ο Πάσιτς αναχώρησε για συνάντηση με τον Ρώσο εκπρόσωπο (πρεσβευτή) στο Βελιγράδι, Χάρτβιγκ. Έτσι, πρώτα ο Σέρβος πρωθυπουργός ενημέρωσε τον βασιλιά για τις συνομιλίες με τον Βενιζέλο, μετά τους υπουργούς της κυβέρνησής του και τέλος για το ίδιο και τον Ρώσο πρέσβη. Το ίδιο έκανε και ο Βενιζέλος, ο οποίος πραγματοποίησε συνεδρίαση της ελληνικής κυβέρνησης στις 5 Ιουλίου.
Εκείνες τις μέρες υπήρχε ορατή ικανοποίηση σε Βελιγράδι και Αθήνα από τα κατακτημένα λάφυρα των δύο κρατών στη Μακεδονία, αλλά και από το ότι Ελλάδα και Σερβία δεν έχουν παρεξηγήσεις μεταξύ τους. Θεωρήθηκε ότι υπήρχαν διαφορές μόνο γύρω από τη Γευγελή. Ωστόσο, τέτοιες φήμες διαψεύστηκαν ήδη στις 14 Ιουλίου (28 Ιουλίου σύμφωνα με το νέο ημερολόγιο), όταν οι αντιπροσωπείες της Ελλάδας, της Σερβίας και του Μαυροβουνίου πήγαιναν στο Βουκουρέστι, όπου τρεις ημέρες αργότερα ξεκίνησε η Διάσκεψη του Βουκουρεστίου, στην οποία η Μακεδονία διαιρέθηκε οριστικά. . Εκείνη την ημέρα, την Κυριακή, οι τρεις αντιπροσωπείες έφτασαν αρχικά στο Turnu Severin με ένα σερβικό πλοίο υπό ελληνική, σερβική, μαυροβούνια και ρουμανική σημαία. Τους υποδέχθηκε η Treanea Greceano, επικεφαλής του πρωτοκόλλου του ρουμανικού δικαστηρίου. Από εκεί πήραν τρένο για το Βουκουρέστι. Μετά την άφιξή του στο Βουκουρέστι, ο Νίκολα Πάσιτς, σε συνομιλία με τον ανταποκριτή ρουμανικής εφημερίδας, δήλωσε: «Για το θέμα της Γευγελής δεν υπάρχει καμία διαφωνία μεταξύ μας και των Ελλήνων». Ο Έλληνας εκπρόσωπος Ντίμιταρ Πανάς έδωσε συνέχεια σε αυτό: «Δεν υπάρχουν διαφωνίες μεταξύ μας και των Σέρβων, η Γευγελή δεν θα είναι πρόβλημα για εμάς».
Misirkov: Διαβάζω μόνο φρίκη
Προφανώς, Πάσιτς και Βενιζέλος έδωσαν γρήγορα και σταθερά τα χέρια στα Σκόπια για το πώς θα μοιράσουν τη Μακεδονία μεταξύ τους. Αφιέρωσαν τον περισσότερο χρόνο τους για να εξισώσουν τις θέσεις τους σε σχέση με τα σύνορα μεταξύ Σερβίας και Ελλάδας με τη Βουλγαρία. Σύμφωνα με πληροφορίες πριν από τη συνάντηση στα Σκόπια, τα σύνορα αυτά θα έπρεπε να είχαν χαραχθεί με τον εξής τρόπο: τα σερβοβουλγαρικά σύνορα θα περνούσαν κατά μήκος της λεκάνης απορροής μεταξύ Στρούμα και Βαρδάρη. Τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα θα ξεκινούσαν από τη Γευγελή, μέσω της λίμνης Dojran, στη συνέχεια μέσω των εκβολών Struma μεταξύ Demir Hisar και Serez, αφήνοντας το Serez στην Ελλάδα και από εκεί θα έβγαινε στη θάλασσα ανατολικά του Orphan Bay.
Αυτό που προσδιορίστηκε στα Σκόπια έδωσε τη δυνατότητα στις δύο χώρες να έχουν ισότιμη θέση αργότερα στο Βουκουρέστι. Η Καβάλα ήταν πρόβλημα στη ρουμανική πρωτεύουσα, αλλά οι Βούλγαροι, αν και με πλήρη υποστήριξη από τη Ρωσία, έχασαν και αυτή τη μάχη, κερδίζοντας μόνο την Ξάνθη και τη Στρούμιτσα (αργότερα, η Βουλγαρία έχασε και τις δύο πόλεις, την πρώτη από την Ελλάδα, τη δεύτερη από τη Σερβία).
Σε κάθε περίπτωση, η πλάκα είναι ότι, όπως φαίνεται, η διχοτόμηση της Μακεδονίας το 1913 έγινε στη σημερινή πρωτεύουσα της Δημοκρατίας της Μακεδονίας και στο Βουκουρέστι τέθηκε μόνο η σφραγίδα στην όλη διαδικασία. Παρεμπιπτόντως, ο Κρστέ Π. ενημερώθηκε και για τη συνάντηση Βενιζέλου – Πάσιτς στα Σκόπια στις 9 Ιουλίου μέσω της εφημερίδας του Χάρκοβο «South End». Ο Μισίρκοφ το δήλωσε και στο «Ημερολόγιο» του στις 9 Ιουλίου 1913. γράφοντας: «Διαβάζω μόνο φρίκη».
Τρεις προτάσεις για αυτόνομη Μακεδονία το 1913
Στις 6 Ιουλίου η είδηση για προσέγγιση των θέσεων της Ρωσίας, της Αυστροουγγαρίας και της Ιταλίας για το Βαλκανικό ζήτημα διαδόθηκε από το Βελιγράδι. Η στάση που προκάλεσε αναταραχή στο Βελιγράδι και την Αθήνα ήταν ότι οι μεγάλες δυνάμεις θα έπρεπε να καταβάλουν προσπάθεια ώστε η Βουλγαρία να μην βγει αποδυναμωμένη από τον πόλεμο, γιατί αυτό θα ανέτρεπε την ισορροπία μεταξύ των βαλκανικών κρατών.
Αυτό
θα μπορούσε να επιτευχθεί με δύο τρόπους: είτε ο σερβικός και ο
ελληνικός στρατός θα παραχωρούσαν μέρος του κατακτημένου εδάφους υπέρ
της Βουλγαρίας, κάτι που φαινόταν δύσκολα εφικτό, είτε θα δινόταν
αυτονομία στη Μακεδονία.
Πίσω
από την ιδέα βρισκόταν ο Αυστριακός Υπουργός Εξωτερικών Κόμης
Μπέρθολντ, ο οποίος όμως στις 3 και 4 Ιουλίου είχε δύο συνομιλίες με τον
Αυστριακό αυτοκράτορα Φραντς Ιωσήφ, μετά τις οποίες ανακοινώθηκε ότι θα
παραιτηθεί τον Σεπτέμβριο.
Όπως και να έχει, η ιδέα του για αυτονομία της Μακεδονίας το 1913 εντός των ιστορικών της συνόρων απέτυχε και μετά η Αυστροουγγαρία δεν έθεσε αυτό το ζήτημα με κανέναν τρόπο πιο σοβαρά. Εκείνες τις μέρες, μια ιδιαίτερα απογοητευτική δήλωση σχετικά με αυτό το θέμα έκανε ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών Γκρέι, ο οποίος είπε ότι η ιδέα της αυτονομίας της ΠΓΔΜ είναι ένα «ανέφικτο ζήτημα».
Το 1913 έγιναν δύο ακόμη εκκλήσεις για μακεδονική αυτονομία. Την πρώτη φορά η τουρκική αντιπροσωπεία στη Διάσκεψη του Λονδίνου πρότεινε να παραμείνει η Μακεδονία υπό τουρκική κυριαρχία, αλλά ως αυτόνομη περιοχή. Πρώτα η Βουλγαρία και μετά η Ελλάδα και η Σερβία απέρριψαν αλαζονικά την πρόταση.
Η δεύτερη πρόταση είναι στην πραγματικότητα η προσπάθεια του ήδη αναφερθέντος Κόμη Μπέρθολντ και την τρίτη φορά η ιδέα μιας αυτόνομης Μακεδονίας εμφανίζεται στην ίδια τη διάσκεψη του Βουκουρεστίου, αυτή τη φορά που προωθείται από τη Βουλγαρία, η οποία εύκολα απορρίφθηκε από τους νικητές του Β' Βαλκανικού Πολέμου. .
Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης εκλιπαρούσαν για την αυτονομία της Μακεδονίας
Στις 7 Ιουλίου διαδόθηκε στο Βελιγράδι η είδηση ότι αντιπροσωπεία Εβραίων από τη Θεσσαλονίκη, αφού επισκέφθηκε το Υπουργείο Εξωτερικών της Σερβίας, αναχώρησε για τη Βιέννη, όπου ζήτησε από το εκεί Υπουργείο Εξωτερικών να δώσει αυτονομία στη Μακεδονία. Αντίστοιχη ενέργεια πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο και στο Παρίσι.
Η Θεσσαλονίκη εκείνη την εποχή ήταν το κέντρο της Μακεδονίας, η πιθανή πρωτεύουσα της τελικής αυτόνομης Μακεδονίας εκείνη την εποχή, και οι Εβραίοι ήταν ο πλειοψηφικός πληθυσμός σε αυτήν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου