Μετά τα Ποζαρίτικα και λίγη ιστορία για το Πόζαρ

 Από το Πόζαρ στο Λουτράκι

(Μια σύντομη και εμπειρική (ελλείψει επιστημονικής) αλλά τεκμηριωμένη προσέγγιση της

ιστορίας του Πόζαρ (Άνω Λουτράκι) και της ονομασίας αυτού. Έτσι απλά, για το αρχείο σας).

Το Λουτράκι είναι χτισμένο στους πρόποδες του όρους Βόρα, στη βορειοδυτική

γωνία της Αλμωπίας. Είναι η συνέχεια του παλιού χωριού Πόζαρ που βρισκόταν στο

σημερινό Άνω Λουτράκι.

Με το ΦΕΚ Β 41/1922 το Άνω Πόζαρ μετονομάστηκε σε Άνω Λουτράκιον και το

Κάτω Πόζαρ σε Κάτω Λουτράκιον.

Με το ΦΕΚ 16/1960 το Κάτω Λουτράκιον μετονομάστηκε σε Λουτράκιον.

--Ποιοι ήταν οι πρώτοι κάτοικοι του Πόζαρ; Πότε και γιατί εγκαταστάθηκαν σ’

ένα απρόσιτο και απομονωμένο οροπέδιο;

Πειστική και τεκμηριωμένη απάντηση για τα παραπάνω ερωτήματα, μέχρι

σήμερα 2023, δεν υπάρχει. Από επιστολή (28/4/1808) του Γγέλου από το

Γκορνήτσοβο-Κέλλη προς τον Αλή πασά σχετικά με καταπιέσεις, από τους αγάδες

και κοτζαμπάσηδες των Βοδενών, εις βάρος των

Ποζαριτών, (Αρχείο Αλή πασά,

Συλλογής Ι. Χώτζη Γενναδείου Βιβλιοθήκης, των Β. Παναγιωτόπουλου, Δ.

Δημητρόπουλου, Π. Μιχαηλάρη), προκύπτει ότι η ιστορία του Πόζαρ χάνεται στο

βάθος του χρόνου. Το 1808 (19 ος αιώνας) το Πόζαρ ήταν ένα οργανωμένο χωριό με

φορολογικές υποχρεώσεις προς τον κατακτητή. Συνεπώς η απαρχή του Πόζαρ

πρέπει να αναζητηθεί στον 18 ο ή και αρχαιότερο αιώνα.

Σχετικά με την ονομασία Πόζαρ

Α. Στη δημόσια υπηρεσία «Γενικά Αρχεία του Κράτους-Ιστορικό Αρχείο

Μακεδονίας», (θεσ/νίκη), υπάρχει ο κώδικας αριθμός 7 από τα χρόνια της

Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Λέγεται «Γιοκλαμά» που σημαίνει έλεγχος,

επιθεώρηση. Γράφτηκε το Φεβρουάριο του έτους Εγείρας 1288 (μουσουλμανικό

ημερολόγιο), δηλαδή το 1873 με το χριστιανικό ημερολόγιο.

Στον κώδικα έχουν καταγραφεί τα κτήματα των χωρικών του Πόζαρ. Όλα τα

στοιχεία είναι γραμμένα με την αραβική γραφή και το χωριό Άνω Λουτράκι γράφεται

ως Πότζαρ.

Β. Φεβρουάριος 1877. Η εφημερίδα της Κωνσταντινούπολης «Νεολόγος» σε

άρθρο της με τίτλο: ΑΙ ΒΙΑΙΟΠΡΑΓΙΑΙ ΕΝ ΤΑΙΣ ΕΠΑΡΧΙΑΙΣ έγραψε:

1. «…. ο ειρημένος Βεκίρ Πεχλιβάνης είχεν αγοράσει επί 3 κατά συνέχειαν έτη

την δεκάτην του χωρίου Πόζαρ ανερχομένην ετησίως εις 17 χιλ. γρόσια…».

2. «Οι χωρικοί Πόζαρ, έχοντες τους αγρούς των ως και τας νομάς εν αποστάσει

1 και ½ ώρας από του χωρίου των, …».

Γ. 23 Μαρτίου 1877. Έγγραφο του Ελληνικού Προξενείου Θεσσαλονίκης προς

το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας με θέμα: «Περί του αποτελέσματος

ενεργουμένων ανακρίσεων ένεκα των εν Πόζαρ της Καρατζόβας βιαιοπραγιών.

Συμπέρασμα. Πόζαρ ονομαζόταν το σημερινό Άνω Λουτράκι και ουδεμία σχέση

έχει με τα σημερινά Λουτρά. Λουτρά Πόζαρ σημαίνουν Λουτρά Λουτρακίου. Η

ιδιότητα των θερμών υδάτων των Λουτρών δεν πρέπει να συσχετίζεται με την

ετυμολογία της λέξης Πόζαρ. Από τα θερμά νερά (τόπλα βόντα), πιθανόν να έχει

πάρει το όνομά του (Τόπλιτσα) ο χείμαρρος που διασχίζει το φαράγγι των

Λουτρών.

Η ονομασία «Πόζαρ» είναι λέξη σύνθετη και πρέπει να αναλυθεί με τα εντόπια

του Λουτρακίου. «Πο» ή «που» σημαίνει «μετά», και «ζαρ» σημαίνει κάρβουνο και

όχι φωτιά. Συνεπώς Πό+ζαρ= μετά το κάρβουνο και κατ’ επέκταση μετά τη φωτιά.

Στην οθωμανική -- αραβική ονομασία «Πότζαρ», «ποτ» ή «πουτ» σημαίνει

κάτω, οπότε Πότ+ζαρ= κάτω από το κάρβουνο.

Μετά την παραπάνω ανάλυση πιθανόν κάποτε το χωριό να κάηκε ή να το

έκαψαν, και από το ξαναχτίσιμό του πάνω στα αποκαΐδια, ή σε άλλον τόπο

μακριά από τα αποκαΐδια, να ονομάστηκε Πόζαρ ή Πότζαρ.

Σχετικός και ο θρύλος για την κοινή καταγωγή των Τσεγανιωτών ) Άγιος

Αθανάσιος) και Ποζαριτών (Άνω Λουτράκι).

Κάποτε, δυο αδέλφια κυνηγημένα (άγνωστο από ποιον, από πού και γιατί)

βρέθηκαν στην περιοχή της Σκύδρας, όπου αντιμετώπιζαν ένα δίλημμα.

--Ποια διαδρομή θ’ ακολουθούσαν από εκεί και πάνω; τη φυσική διαδρομή του

Αλμωπαίου (Μογλενίτσα) ποταμού, που οδηγούσε στην Καρατζόβα, ή τη διαδρομή

του Εδεσσαίου ποταμού προς Βοδενά και βορειότερα;

Η τελική απόφασή τους ήταν να χωρίσουν και ο καθένας να ακολουθήσει τη μια

από τις δυο διαδρομές.

Έτσι ο μεν ένας, που κατευθύνθηκε προς Καρατζόβα, βρέθηκε ψηλά στο

Πόζαρ και ο άλλος που ακολούθησε τον Εδεσσαίο ποταμό, κατέληξε στο χωριό

Τσέγανη (παλιός Άγιος Αθανάσιος). Σύμφωνα με το θρύλο, αυτοί θεωρούνται και οι

ιδρυτές των δυο ορεινών χωριών.

Τον ίδιο θρύλο, με περισσότερες λεπτομέρειες, έχει καταγράψει και ο

Τσεγανιώτης Ιωάννης Παπαλαζάρου στο βιβλίο του «Άγιος Αθανάσιος (ΤΣΕΓΑΝΗ)

– ΙΣΤΟΡΙΑ – ΘΡΥΛΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΕΞΙ ΑΙΩΝΩΝ – ΑΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

2008». Ακολουθούν χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τον εν λόγω θρύλο.

«Ένας θρύλος που τον άκουγα συχνά στα παιδικά μου χρόνια από τον πατέρα

μου (η πατρική του οικογένεια καταγόταν από χωριό της Αριδαίας) έλεγε πως τα

χωριά Τσέγανη και Πόζαρ (Λουτράκι) της Αριδαίας είναι αδελφά χωριά. Την ίδια

εκδοχή την άκουσα και από γερόντους του Λουτρακίου.

Σύμφωνα λοιπόν με το θρύλο αυτό, πριν από πολλούς αιώνες, μια μεγάλη

ανθρώπινη ομάδα έφυγε από τον τόπο της και από το χωριό της, ………….

Αρχηγοί και οδηγοί της ομάδας αυτής ήταν δύο δίδυμα αφέλφια. …………..

Όταν φτάσανε στην περιοχή της Σκύδρας, εκεί όπου σμίγουν τα νερά τους τα

δυο ποτάμια της περιοχής, ο Εδεσσαίος (Βόδας) με τον Αλμωπαίο (Μογλενίτσα), η

μεγάλη ομάδα των φυγάδων χώρισε στα δύο. …………… Η μια ομάδα ακολούθησε

τη ροή του Μογλενίτσα και μετά από μέρες εγκαταστάθηκαν σ΄ ένα χώρο

………….. που ονόμασαν Πόζαρ.

Τα μέλη της άλλης ομάδας, …………… κατευθύνθηκαν δυτικά και έφθασαν σε

μια τοποθεσία ………… που ονόμασαν Πόζαρνο (πολύ ζεστός τόπος). ……… .

Είναι χαρακτηριστικό ότι και οι δύο ομάδες των φυγάδων-χριστιανών, τους τόπους

της πρώτης τους εγκατάστασης ονόμασαν Πόζαρ και Πόζαρνο αντίστοιχα. Αυτό

επιβεβαιώνει τους δεσμούς συγγένειας των κατοίκων των δύο περιοχών».

Από την ανάγνωση του παραπάνω θρύλου, προκύπτει ένα αξιοπρόσεκτο

γεγονός. Τον τόπο της πρώτης εγκατάστασής τους, και οι δύο ομάδες, τον

ονόμασαν Πόζαρ και Πόζαρνο. Η σύμπτωση αυτή οδηγεί στην υπόθεση, αλλά και

συμπέρασμα κατά τη γνώμη μου, ότι οι νέες ονομασίες Πόζαρ και Πόζαρνο ήταν η

αρχή μιας νέας ζωής μετά από μια φωτιά, που τους εξανάγκασε να

εγκαταλείψουν το γενέθλιο τόπο τους. Στο νέο τόπο έδωσαν όνομα που τους

θύμιζε την αιτία της προσφυγοποίησής τους αλλά και το «μετά» της αιτίας,

μακριά από τα αποκαΐδια. Πό ζαρ = Μετα το κάρβουνο.

Ελπίζω όμως ότι την οριστική και έγκυρη απάντηση θα τη δώσει ο

Λουτρακιώτης ιστορικός ή συγγραφέας του μέλλοντος.

Στον παραπάνω θρύλο, η επιπλέον πληροφορία που μας δίνει ο Χρήστος

Παπαχρήστος από το Λυκόστομο, είναι ότι η αρχική ανθρώπινη ομάδα εξορίστηκε

από τη Θράκη στο Βόλο, όπου όμως δε στέριωσε. Στη συνέχεια κατευθύνθηκε

βόρεια ώσπου έφθασε στη περιοχή της Σκύδρας. Η συνέχεια περί Πόζαρ και

Τσέγανη είναι ίδια.

Η διαδικασία μετεγκατάστασης των Ποζαριτών άρχισε στο δεύτερο μισό του

19 ου αιώνα

«Οι χωρικοί Πόζαρ έχοντες τους αγρούς των εν αποστάσει 1 και ½ .ωρ.

από του χωρίου των ως και τας νομάς ηναγκάσθησαν να πήξωσι καλύβας

παρ’ αυτούς και να διαμένωσι τας εργασίμους ημέρας της 7/άδος πολλάκις

εκεί ….». (Εφημερίδα ΝΕΟΛΟΓΟΣ Κων/λης 1877).

Τις δυο πρώτες δεκαετίες του 1920, και ειδικά εξαιτίας του Α΄ Παγκοσμίου

πολέμου, έγινε η οριστική εγκατάλειψη του Πόζαρ και η εγκατάσταση της

πλειοψηφίας των Ποζαριτών στο σημερινό Λουτράκι, αλλά και αρκετοί να

μετοικούν στο σημερινό χωριό Πλατάνη Έδεσσας, στην Έδεσσα, στη Σκύδρα, στο

Άσπρο, στους Γαλατάδες και στην Αριδαία, όπου έγιναν μόνιμοι κάτοικοι.

Από το Πόζαρ (Άνω Λουτράκι) σήμερα σώζεται μόνο ο ιερός Ναός του Αγίου

Ιωάννου του προδρόμου. Κατά την παράδοση χτίστηκε πριν το 1800.

Το τέμπλο ήταν απλό και λιτό. Σήμερα στη θέση του παλιού τέμπλου του ναού του

Πόζαρ έχει τοποθετηθεί το τέμπλο του ναού από το Λουτράκι, γιατί αντικαταστάθηκε

από καινούριο σύγχρονο τέμπλο.

Ο ναός μέσα ήταν και είναι μέχρι σήμερα τοιχογραφημένος. Στην αριστερή

πλευρά, όπως βλέπουμε το ιερό, υπάρχει μεγάλη τοιχογραφία που απεικονίζει τη

Δευτέρα Παρουσία. Στη δεξιά πλευρά η τοιχογραφία απεικονίζει τα Πάθη, τη Σταύρωση

και την Ανάσταση του Χριστού.

«Περισσότερες πληροφορίες (φωτογραφίες, κείμενα, ιστορικά ντοκουμέντα) για

το Λουτράκι και το Άνω Λουτράκι (Πόζαρ), μπορείτε να διαβάσετε στην παρακάτω

ηλεκτρονική διεύθυνση:  pozar-nikvolts.blogspot.gr ».

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση αποσπάσματος ή αποσπασμάτων, χωρίς

προσθήκη ή αφαίρεση λέξεων-φράσεων-προτάσεων, με την προϋπόθεση της

αναφοράς στην αρχειακή πηγή προέλευσης καθώς και της ηλεκτρονικής

διεύθυνσης του βιβλίου: «Από το Πόζαρ στο Λουτράκι (1800-1970) Λόγια και

φωτογραφίες»

Φιλικά και με εκτίμηση

Νίκος Βόλτσης, Κομοτηνή, τηλ. 697 8241 872

Υ.Γ. Η περιοχή όπου, κατά μήκος του ρέματος Νικολάου, υπάρχει ένας

καταρράκτης λέγεται Κουνουπίστα (με το σίγμα να προφέρεται χοντρά), και όχι

Κουνουπίτσα.