26η Ιούλη: Ημέρα μνήμης για την Μίρκα Γκίνοβα

  Γράφει ο Τραϊανός Πασόης

              Η Μίρκα είναι γνωστή στα μακεδονικά χωριά της Πέλλας, κυρίως, αλλά και της ευρύτερης Μακεδονίας, από ένα δημοτικό τραγούδι. Αρχίζει με τον στίχο «Ζίβα Μίρκα ιά φατία – να Ποτσέπσκιτε πλανίνι …». (Ζωντανή την Μίρκα έπιασαν – στα Ποτσέπικα βουνά… (Μαργαρίτα). Χορεύεται και ως Συρτός χορός στους γάμους και τα πανηγύρια. Ελάχιστα γνωστή, όμως, στον πολύ κόσμο είναι η αιτία που η Μίρκα έγινε τραγούδι.

              Η Μίρκα Γκίνοβα, που στα ελληνικά κείμενα αναφέρεται ως Ειρήνη Γκίνη, γεννήθηκε το 1916 στο χωριό Ρουσίλοβο (Ξανθόγεια Πέλλας). Τα παιδικά της χρόνια τα πέρασε κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες, καθώς στα δυο της χρόνια έχασε την μητέρα της κι έτσι αναγκάστηκε να εργάζεται από μικρή. Πήγε στο δημοτικό σχολείο στην Κατράνιτσα (Πύργοι) και Βόντεν (Έδεσσα). Σπούδασε στην οικοκυρική σχολή Έδεσσας, τις οποίες ολοκλήρωσε στην αντίστοιχη της Φλώρινας. Πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο διορίστηκε σαν δασκάλα στο χωριό Κουτούγκερι (Καισαριανά Έδεσσας). Η εισβολή των Ναζιστικών δυνάμεων την βρήκε δασκάλα στο χωριό Βολκογιάνεβο (λύκοι Έδεσσας). Επειδή σταμάτησε η λειτουργία του σχολείου, επέστρεψε στο χωριό της, το Ρουσίλοβο.

              Η Μίρκα από μικρή ηλικία γνώρισε την απάνθρωπη ρατσιστική πολιτική του καθεστώτος των Αθηνών απέναντι στους Μακεδόνες. Έτσι έπλασε χαρακτήρα δημοκρατικό και αντιρατσιστικό. Αυτό την έφερε κοντά στην αντιστασιακή οργάνωση του Ε.Α.Μ. και του Κ.Κ.Ε.. Αυτά αναγνώριζαν τον Μακεδονικό λαό – ακριβώς έτσι τον αποκαλούσαν – ως εθνική Μακεδονική κοινότητα στην Ελλάδα και υπόσχονταν εθνική ισοτιμία για τους Μακεδόνες, ελεύθερη καλλιέργεια της Μακεδονικής

κουλτούρας, διδασκαλία της Μακεδονικής γλώσσας στα δημόσια σχολεία κλπ. Αυτός ήταν και ο λόγος που πολλοί Μακεδόνες συντάχθηκαν με το ΕΑΜ και το ΚΚΕ. Μεταξύ των άλλων, συμμετείχε ως αντάρτισσα στις 2 Αυγούστου 1943 στην επίθεση και καταστροφή γερμανικής φάλαγγας στο Μουχαρέμ Χάνι, μεταξύ Οστρόβου και Έδεσσας.

Στις 20 Ιούλη 1945 μεταξύ των χωριών Κροντσέλοβο (Κερασιά) και Βολκογιάνεβο (Λύκοι), γίνεται το πρώτο συνέδριο του Ν.Ο.Φ. (Ναρόντνο Οσλομποντίτελνο Φροντ – Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο), που είναι το μακεδονικό τμήμα του Δ.Σ.Ε. (Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας). Η Μίρκα, που συμμετείχε στο συνέδριο, σύντομα αναδεικνύεται σε ηγετικό στέλεχος της νεολαιίστικης οργάνωσης ΕΠΟΝ και αναδεικνύεται σε ηγετικό στέλεχος του Α.Φ.Ζ. (Αντιφασίστιτσκι Φροντ να Ζένιτε – Αντιφασιστικό Μέτωπο γυναικών). Κινείται στα χωριά της Έδεσσας και παροτρύνει τους Μακεδόνες να καλλιεργήσουν ελεύθερα την Μακεδονική κουλτούρα και κυρίως την γλώσσα, αλλά και να στηρίξουν τον αντιφασιστικό αγώνα. Ο χαρισματικός της χαρακτήρας και η δραστηριότητά της την έκαναν γνωστή και αγαπητή στην ευρύτερη περιοχή της Πέλλας. Αυτό συνέβαλε και στη ενίσχυση του αντάρτικου σώματος που δημιουργήθηκε στα ορεινά της Έδεσσας. Αυτό βέβαια ανησύχησε τις μοναρχοφασιστικές  αρχές.

Στις 6 Ιούλη 1946 γίνονταν μια σύσκεψη καθοδηγητών και ανταρτών στην θέση Ντόλγκα Λιβάντα, κοντά στους Βολκογιάνεβο (Λύκοι Έδεσσας). Ξαφνικά ισχυρή μονάδα στρατιωτών και χωροφυλάκων εμφανίστηκε και περικύκλωσε το σώμα. Οι περισσότεροι κατάφεραν να διαφύγουν, αλλά η Μίρκα με έξι συντρόφους της πήραν λάθος κατεύθυνση, εγκλωβίστηκαν και συνελήφθησαν. Οδηγήθηκαν και φυλακίστηκαν στην Έδεσσα. Βασανίστηκαν, λοιδορήθηκαν και περιφέρθηκαν με κουρελιασμένα ρούχα, για λόγους εντυπώσεων, στην Έδεσσα.

Στις 23 Ιούλη 1946 μεταφέρθηκαν στο Ιένιτζε Βάρνταρ ή Πάζαρ (Γιαννιτσά) και δικάστηκαν στο έκτακτο στρατοδικείο. Δικάστηκαν βάσει του Γ’ ψηφίσματος, που είχε ψηφιστεί μόλις ένα μήνα νωρίτερα (18-6-1946) και επέβαλε την ποινή του θανάτου σε στασιαστές και σε όσους «επιδιώκουν διαμελισμό μέρους της πατρίδος ή εκδηλώνουν παράνομη δράση εις βάρος αυτής». Η Μίρκα και οι σύντροφοί της, ως μέλη του ΝΟΦ, κατηγορήθηκαν και ως αυτονομιστές. Η αλήθεια είναι ότι δεν είχαν αυτονομιστικές τάσεις και είχαν ίδιες ακριβώς πολιτικές θέσεις με τον Δ.Σ.Ε. και το Κ.Κ.Ε. για το Μακεδονικό. Οι πέντε Μακεδόνες, Τόμε Μιχαήλωβ από Γκούγκοβο , Ντιμίτρι Λίμποβ από Βλάντοβο, Γκιόργι Πρόϊοβ και Πέταρ Ποπντιμίτροβ από Βόντεν, Ρίστο Στογιάνοβ από Μεσιμέρ και ο Πόντιος Γιώργος Μουστακίδης από Γουμέντζα καταδικάστηκαν σε θάνατο. Η σύζυγος του Μουστακίδη Χρυσούλα και η νοσοκόμα Ειρήνη καταδικάστηκαν σε πολυετή φυλάκιση.

Τα ξημερώματα της 26^ης Ιούλη οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα στην περιοχή των νεκροταφείων   των Γιαννιτσών. Η εκτέλεση έγινε πολύ σύντομα και πριν την ανατολή του ηλίου, κάτι που απαγορεύεται από τις Διεθνείς Συμβάσεις, επειδή οι δήμιοι φοβούνταν μήπως τελεσφορήσουν οι τοπικές και διεθνείς πιέσεις, ώστε να τους δοθεί δικαίωμα έφεσης, κάτι που δεν προβλεπόταν από το Γ’ Ψήφισμα. Ο θάνατος τους βρήκε να τραγουδάν τον ύμνο της Διεθνούς.

Πρέπει να επισημάνουμε, ότι ήταν σύνηθες φαινόμενο σε ομάδες ανταρτών, όπου πλειοψηφούσαν ή αποτελούνταν εξ ολοκλήρου από Μακεδόνες, ο αρχηγός και πολιτικός καθοδηγητής να είναι Πόντιος ή Παλαιοελλαδίτης.

Ήταν συνήθης πραγματικότητα, ότι στο εκτελεστικό απόσπασμα οδηγούνταν με μεγάλη ευκολία οι Μακεδόνες , όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση, ενώ οι Πόντιοι και οι Παλαιοελλαδίτες σπάνια και συχνά τους δίνονταν χάρη. Η συντρόφισσες της Μίρκας, Χρυσούλα, σύζυγος του Μουστακίδη και η νοσοκόμα Ειρήνη καταδικάστηκαν μόνο σε πολυετή φυλάκιση. Ήταν άλλη μια ευκαιρία για το ρατσιστικό καθεστώς των Αθηνών, να συνεχίσει την εθνοκάθαρση κατά των Μακεδόνων.

Σε ανακοίνωσή της Ανωτάτης Έδρας του τακτικού στρατού, μεταξύ άλλων αναφέρεται:

«Οι εφτά εκτελεσθέντες ψύχραιμα αντιμετώπισαν το εκτελεστικό απόσπασμα και αρνήθηκαν να τους δεθούν τα μάτια. Την μεγαλύτερη ψυχραιμία επέδειξε η δασκάλα Ειρήνη Γκίνη η οποία τραγουδούσε την διεθνή  και αναφώνιζε ‘’Ζήτω το ΚΚΕ’’, ‘’Δυνατό ΝΟΦ και ΑΦΖ’’, ‘’Ζήτω η δημοκρατία’’, ‘’Κάτω ο φασισμός’’» (Βιβλίο ‘’Εθνική Αντίσταση, Μίρκα Γκίνη, μορφές από τους νεκρούς εθνικούς αγωνιστές. Πολιτικές και λογοτεχνικές εκδόσεις, 1962, σ. 16-17. Το ίδιο και εφημερίδα Ελληνικός Βορράς).

Το ‘’Ασσοσέϊτεν Πρες’’ μετέδωσε: «26 Ιουλίου Θεσσαλονίκη – Νωρίς το πρωί εκτελέστηκε η θανατική ποινή της Ειρήνης Γκίνη και των έξι συντρόφων της, καταδικασθέντων από το στρατοδικείο Γιαννιτσών. Ήταν η πρώτη γυναίκα που εκτελέστηκε στην Ελλάδα για πολιτικά φρονήματα».

Η μεγαλύτερη μαρτυρία για τον ηρωικό θάνατο της Μίρκας παρουσιάζεται σε γράμμα ενός στρατιώτη δημοσιογράφου, που υπογράφει ως ‘’Μ’’, προς τον πατέρα της Μίρκας:

«Γιαννιτσά 26 Ιουλίου 1946. Κύριε Κώστα … Από τις έξι η ώρα σήμερα δυστυχώς η Ειρήνη έπαψε να ζη. Σας συγχαίρω για την κόρη που γεννήσατε. Την συνάντησα νεκρή έχοντας ένα χαμόγελο στα χείλη της, και μια ηρεμία, και όταν τραγουδούσε όλοι οι παρόντες εκεί ξαφνιαστήκαμε. Στις πέντε και μισή η ώρα την πλησίασα και την ρώτησα μήπως θέλει κάτι να γράψω εκ μέρους της στους γονείς της.

Η Μίρκα μου είπε: ‘’Αν αγαπάτε γράψτε στον πατέρα μου τα κάτωθι. ‘’Πεθαίνω για κάτι που ολοκληρωτικά πιστεύω ότι είναι έντιμο, και όχι άτιμο, για μια καλύτερη ζωή για όλους τους ανθρώπους και όχι μόνο για την δική μου’’».

Η Μίρκα έγινε θρύλος, φωτεινό παράδειγμα, τραγούδι …

-          Μίρκα, τον αγώνα σου θα τον συνεχίσουμε!!!

Ιούλης 2021       Τραϊανός Πασόης