Με τόλμη και πολιτική παρρησία Ελληνική Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη(ΑΟΖ)

του Βασίλη  Γιουματζίδη

Βουλευτή  ΠΑΣΟΚ Ν. ΠΕΛΛΑΣ

Η συζήτηση  γύρω από την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη  (ΑΟΖ) η οποία αποτελεί σημαντικής γεωστρατηγικής  σημασίας θέμα με πολιτικές και οικονομικές προεκτάσεις, επανέρχεται για μια ακόμα φορά στην επιφάνεια της επικαιρότητας και μάλιστα με ολοένα πιο έντονο και επιτακτικό χαρακτήρα, καθώς τ’ αποτελέσματα των ερευνών για τον εντοπισμό υδρογονανθράκων επιφέρουν σημαντικές μεταβολές στις γεωπολιτικές ισορροπίες της ευρύτερης περιοχής.

Ωστόσο πριν αναφέρουμε οτιδήποτε πριν από  το θέμα της γεωπολιτικής σημασίας (της ΑΟΖ), θεωρώ φρόνιμο και χρήσιμο ν’ αποσαφηνιστούν κάποιες πτυχές της ΑΟΖ ,νομικού, κατά κύριο λόγο, χαρακτήρα.

Αρχικά λοιπόν, να σημειώσουμε πως σύμφωνα με τη νέα  Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982,(που πρακτικά αποτελεί επέκταση των ρυθμίσεων που μέχρι τότε περιλαμβάνονταν στο Διεθνές Δίκαιο Αλιείας ,με σκοπό να συμπεριληφθούν και νέες οικονομίες και άλλες δραστηριότητες που μπορούν να ενεργήσουν παράκτια κράτη), ως ΑΟΖ ορίζεται η πέραν και παρακείμενη της χωρικής θαλάσσης περιοχή η υπαγομένη στο ειδικό νομικό καθεστώς που καθιερώνεται στο παρόν Μέρος (ν),δυνάμει του οποίου τα δικαιώματα και οι ελευθερίες των άλλων διέπονται  από τις σχετικές διατάξεις της παρούσας  Σύμβασης. [Μοντέγκο Μπαίυ 1982,Αρθρο 55].

Επίσης, η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ)  δίνει τη δυνατότητα σ’ ένα παράκτιο κράτος να  εκμεταλλεύεται πλήρως και κατά αποκλειστικότητα μια Θαλάσσια Ζώνη πλάτους 200ν.μ. και για να μιλήσουμε πιο συγκεκριμένα να εκμεταλλεύεται α) το υπέδαφος του βυθού β)τον βυθό) γ)τα ύδατα (αλιεία),δ)την επιφάνεια της θάλασσας (ακόμα και την δημιουργία τεχνητών νήσων).Επιπροσθέτως στην ΑΟΖ το παράκτιο  κράτος έχει την προστασία και τη διατήρηση του θαλάσσιου  περιβάλλοντος (Άρθρο 56).

Ας έρθουμε όμως τώρα σε μια άλλη πτυχή, της ΑΟΖ, η οποία είναι άκρως σημαντική και λεπτή. Αυτή αφορά τη σχέση της ΑΟΖ με την υφαλοκρηπίδα. Να πούμε λοιπόν πάνω σ’ αυτό πως, η ζώνη δικαιωμάτων της ΑΟΖ φθάνει έως τα 200ν.μ. από τις γραμμές Βάσεως των εθνικών χωρικών υδάτων ενός παράκτιου κράτους και αρχίζει από το εξωτερικό της όριο. Πρακτικά  πως στην ΑΟΖ έχουν συσσωρευτεί  τόσο τα παραδοσιακά κυριαρχικά δικαιώματα που το παράκτιο κράτος ασκούσε στην υφαλοκρηπίδα (φυσικούς πόρους του βυθού και του υπεδάφους  των παρακειμένων θαλάσσιων περιοχών του),όσο και τα νέα κυριαρχικά δικαιώματα (έρευνα, εκμετάλλευση, διατήρηση φυσικών πόρων και υπερκείμενων υδάτων).

Βεβαίως, εδώ πρέπει να σημειώσουμε πως εθίγησαν οι παραδοσιακές  ελευθερίες της διεθνούς επικοινωνίας των άλλων κρατών στα όρια της Ζώνης. Θα πρέπει επίσης να γνωρίζουμε πως στην υφαλοκρηπίδα τα δικαιώματα του κράτους   υπάρχουν εξαρχής και αυτοδίκαια ,ενώ στην ΑΟΖ  μόνο κατόπιν σχετικής διακήρυξης. Μπορεί  δηλαδή ένα παράκτιο κράτος να έχει υφαλοκρηπίδα  χωρίς να έχει ταυτοχρόνως  ΑΟΖ, ενώ το αντίστροφο δεν γίνεται.

Ας περάσουμε όμως στο δια ταύτα και στο κρίσιμο ερώτημα αν η Ελλάδα διαθέτει ΑΟΖ.Η απάντηση είναι όχι.

Προσοχή όμως, διαθέτει όπως κάθε παράκτιο κράτος να κηρύξει ΑΟΖ και μάλιστα χωρίς κάποιο άλλο κράτος ή οργανισμός να μπορεί να αμφισβητήσει αυτό το δικαίωμα. Από τη στιγμή λοιπόν που το ελληνικό κράτος δεν έχει προχωρήσει στη διακήρυξη  της ΑΟΖ, η περιοχή στην οποία θα μπορούσε να οροθετηθεί θεωρείται ανοιχτή θάλασσα.

Τέλος να δώσουμε απάντηση και στο ερώτημα  αν η Ελλάδα μπορεί να κηρύξει ΑΟΖ σε εύρος 200 ναυτικών μιλίων. Πρακτικά είναι αδύνατο, καθώς τα 200 ναυτικά μίλια είναι το μέγιστο εύρος που μπορεί να φθάνει η ΑΟΖ ενός  παράκτιου κράτους. Αυτό το εύρος  περιορίζεται όταν οι ΑΟΖ παράκτιων κρατών επικαλύπτονται. Η οριοθέτηση στις περιπτώσεις αυτές γίνεται είτε  με συμφωνία μεταξύ των γειτονικών χωρών είτε μέσω δικαστηρίου ή διαιτησίας. Βέβαια από τη Σύμβαση της Θάλασσας δεν ορίζεται ο τρόπος με τον οποίο καθορίζεται η ΑΟΖ  σε περίπτωση επικάλυψης της,αν και αποκτά  εθιμική ισχύ η καταρχήν χρήση της μέσης γραμμής.

Από τις νομικές/τεχνικές πτυχές, όμως της ΑΟΖ ας περάσουμε στον άξονα της γεωστρατηγικής  της σημασίας. Ύστερα από έρευνες, γνωρίζουμε πως η ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, καθώς και οι περιοχές του ελλαδικού χώρου  διαθέτουν πλούσια ενεργειακά κοιτάσματα(φυσικό αέριο, πετρέλαιο).Το Ισραήλ φαίνεται  πως γνωρίζει πολύ καλά το συγκεκριμένο θέμα  και φυσικά δίνει μεγάλη βάση/σημασία αυτό καθώς τα οφέλη είναι πολλαπλά. Φανταστείτε έναν αγωγό που θα τροφοδοτεί  ενεργειακά ολόκληρη την Ευρώπη. Αυτομάτως η Ελλάδα θα τοποθετηθεί σένα πιο ασφαλές περιβάλλον μιας και οι ενεργειακά εξαρτώμενοι  από αυτήν θα είναι πολλοί, όσο για το οικονομικό σκέλος, τα οφέλη θα είναι τεράστια. Όπως τεράστια θα είναι και τα οικονομικά οφέλη  για την χωρά αν εκμεταλλευτεί  τα κοιτάσματα της σε Αιγαίο και Ιόνιο. Ένα ακόμα σημαντικό όφελος είναι η προσέλκυση  ξένων εταιριών που δραστηριοποιούνται στο χώρο της ενέργειας, δημιουργώντας θέσεις εργασίας, αλλά και ένα κλίμα εμπιστοσύνης (σε επιχειρηματικό επίπεδο).Στην δύσκολη οικονομικά συγκυρία που  βιώνουμε .η διακήρυξη της ΑΟΖ ,από το ελληνικό κράτος, με τα πολλαπλά οικονομικά και γεωστρατηγικά οφέλη που αυτή συνεπάγεται είναι μονόδρομος. Η Ελλάδα θα πρέπει επιτελούς να τολμήσει. Δεν διεκδικούμε  κάτι το οποίο δεν μας ανήκει, αλλά θέτουμε σε εφαρμογή τα δικαιώματα μας. Θα πρέπει να ξεφύγουμε από τις παλιές πολιτικές που ακροβατούσαν ανάμεσα στην αδράνεια και την ατολμία. Θα πρέπει να από εκείνη την πολιτική γραμμή που μας οδήγησε σε μια ατέρμονη και άγονη διελκυστίνδα με τη γείτονα χώρα. Στο σταυροδρόμι των μεταρρυθμίσεων, αν θέλουμε η Ελλάδα να σταθεί γερά στα πόδια της αφήνοντας πίσω νοοτροπίες του παρελθόντος, θα πρέπει   με τόλμη και πολιτική παρρησία να προχωρήσουμε άμεσα  στη διακύρηξη της ελληνικής ΑΟΖ.